Tek yapabileceğin yürümek. Yawn Rong’un 2021 yazında Avustralya’nın Adelaide kentinde farkına vardığı şey buydu. COVID-19 kısıtlamaları sayesinde herhangi bir yere arabayla gitmek yasaktı. Barlara gitmek de aynı şekilde. Neredeyse yapılabilecek tek şey yürümekti. Rong, komşularının bu kadar yürüdüğünü hiç görmemişti. Köpeklerini yürütüyorlardı, bebeklerini yürütüyorlardı, kafalarını dağıtmak için yürüyorlardı…

Belki de bunu bir oyuna dönüştürebilirdi. 38 yaşındaki Rong, o zamana kadar tuhaf bir özgeçmişi olan bir girişimciydi. Bir süre McDonald’s gece vardiyasında çalıştı, Avusturalyalı bir maden şirketinde çalıştı (çinko ve altın aradı, Bitcoin değil), franchise bir Vietnam restoranı açtı, ortaklarıyla beraber kripto yatırım ve ticaret fonu kurdu. O kadar iş yapmışken neden bir de yürüme temelli bir oyun yaratmasın ki?

Bir bilgisayar oyunu şirketi işleten komşusu ve arkadaşı Jerry Huang’la birlikte Rong’un, yürümeyi Super Mario Kardeşler tarzı bir oyunla birleştirme fikri vardı. Mario’yu ekranda sağdan sola kaydırmak yerine oyunu birinci şahıs (first person) bakış açısıyla görüp oyunun seviyeleri arasında yürüyebilecektiniz. Ayrıca bunların hepsi COVID dostu olabilmesi için dışarıda gerçekleşecekti.

Bir tanıtım yazısı hazırladılar. Arkadaşlarını ve yatırımcıları aradılar. Rong’un şu anda anlattığına göre bu kişilerin cevapları çok netti: “Aptalca bir fikir.”

Böylece modernize ettiler. Rong ve Huang, oyunun hikayesiyle oynadılar ve temel konsepte odaklandılar: Sadece Yürü. Ödülünü al. Kazanmak için hareket et.

Fikir, kurucuların artık insanları egzersiz yapmasını sağlamak için kripto yakıtlı ödüller kullanan bir "Web3 yaşam tarzı uygulaması" şeklinde tanımladığı Stepn'e dönüşecekti. Stepn, 2022 yılının başlarında Apple App Store’da piyasaya çıktı. Bunu gerçekleştirmek için Rong, kendisinin ve ekibinin "haftanın yedi günü, günde yaklaşık 15 ila 20 saat" çalıştığını söylüyor. Sonraki yıl boyunca kriptonun çoğu zayıflamış ve bir utançtan diğerine sürükleniyor gibi görünürken Stepn sessizce büyük bir kitle yakaladı. Zirve zamanlarında aylık 4 milyonu aşkın aktif kullanıcıya sahip olduğunu iddia eden şirket, ikinci çeyrekte 122,5 milyon dolar kâr açıkladı. Rong ve Huang, şu anda 100'den fazla çalışandan oluşan bir ekibi yönetiyor ve hâlâ işe alım yapıyorlar.

Stepn’nin operasyon direktörü Shiti Rastogi Manghani şunları dile getirdi: “İnsanlar sahilde koşmaya değil, sahilde oturup kitap okumaya evrildi. “Salata yemeye değil, burger yiyip televizyon izlemeye evrildik.” Manghani, bu tembelliğe evrilişimizin gerçekliğiyle yüzleşmek için ihtiyacımız olan şeyin “sorumluluk sistemi” olduğunu düşünüyor.

Werk işi

Stepn'in süper kullanıcılarından ve marka elçilerinden biri olan James Werk’in uygulamayı denedikten sonra fark ettiği şeylerden biri buydu. 47 yaşındaki Werk, Gürcistan'ın kuzeyindeki Apalaş Yürüyüş Patikası’nın yanında yaşıyor. Doğa yürüyüşlerini seviyor. Ayrıca 35 kilogramlık bir çantayı patikanın bir tarafından diğer tarafına taşıma hayali vardı ama başaramayacağını biliyordu. Werk, yokuş yukarı giderken ve çantayı çekerken bir km bile dayanamadı.

Pfizer'in eski bir hesap temsilcisi olan ve daha sonra tam zamanlı olarak video oyunları oynamaya ve bunları Twitch'te yayınlamaya yönelen Werk, "Dayanıklılığı inşa etmek için çokça zaman ve çaba gerekiyor" diyor. Werk, oyuna daha az, patikalara da daha fazla zaman harcaması gerektiğini biliyordu. Ancak motive kalmakta zorlanıyordu. Stepn'i öğrendiğinde, onu sabah 8'de spor salonunda buluşmak için direten bir arkadaşı, bir "sorumluluk ortağı" olarak gördü.

Bu sorumluluk ortağı ucuz değil. Stepn’in nasıl çalıştığına bakalım: Sanal bir ayakkabının NFT’sini alıyorsunuz, bunu telefonunuza senkronize ediyorsunuz, böylece yürürken ya da koşarken ödülleri topluyorsunuz (ayakkabıların çeşitli seviyeleri farklı miktarlarda ödüller barındırıyor.) Werk ilk ayakkabı NFT’sini satın aldığında bu ona 1.200 dolara mâl oldu. Bu sanal bir ayakkabı için oldukça yüksek bir fiyat. Ardından bir şüpheci şöyle bir tweet attı: “Sanal ayakkabılara kim binlerce dolar para saydırır…??” (Fiyatlar o zamandan bu yana düşüş gösterdi. Mart itibarıyla en düşük ayakkabının fiyatı 50 dolar civarında.)

Werk savurganlığını iyi kullandı: "Stepn, iki ya da üç gün dinlenmemem için iyi bir teşvik oldu." "Her sabah dışarı çıkıp yürüyüşlerimi yaptım." Werk, kazançlarını en üst düzeye çıkarmak için günde birden fazla kez yürüyüşe çıkarak ödülleri optimize etmeyi takıntı haline getirmeye başladı. Fitness ilerlemesini bir kalp monitörü ile takip etti. "Her gün tutarlı bir şekilde egzersiz yaptığım için uykumun kalitesinin arttığını görebiliyordum." "Dinlenme kalp atış hızım ve maksimum kalp atış hızım gelişiyordu."

Bu sırada Werk'in kişiliğinin gamer tarafı da Stepn’in ödül sistemiyle ilgileniyordu. Bu “dijital spor ayakkabı al, yürü ve ödüller kazan” kadar basit değil. Genel fikir bu. Ancak oyunun karmaşık seviye atlama çerçevesi, mini ödüller, rastgele ödüller ve servetinizi optimize etmek için alabileceğiniz kararlar bulunuyor. (Oyun ayrıca pek çok kişi için hayal kırıklığı yaratan ve sizi Stepn’e daha fazla paraya yatırmanız için teşvik eden özelliği de barındırıyor. Bu, binlerce kullanıcının oyunu terk etmesine neden oldu. Daha fazlası birazdan.) Werk heyecanla ve hızlı konuşarak "Her parçasını oyunlaştırabilirsiniz" diyor. "Değerli taşlar" (spor ayakkabıyı yükseltmek için kullanılır) ya da "minting scrolls" gibi dijital ödüller içerebilen "gizemli kutuları" kazanabileceğinizi açıklıyor.

Pek çoğuna saçma gelecek. Ancak bu milyonlarca oyuncunun çok istediği türden karmaşık bir sistem. Herhangi bir RPG’de (rol yapma oyunu) eğlencesinin yarısı, kaynakları nereye ayıracağınıza ve en fazla gücü nasıl aktif hale getirebileceğinize karar vererek karakterinizin seviyesini yükseltmektir. Aramızdaki inekler için (elini kaldırır) bu, Dungeons and Dragons'ın sıcak nostaljisini akla getiriyor. Sihirbazınızın zekasını mı maksimuma çıkarıyorsunuz yoksa Güç ve Bilgelik için mi puanlar harcıyorsunuz? Yoksa tüm bunlar bir kız arkadaş bulma şansınızı en aza mı indirecek?

Werk, Stepn oynayarak zengin olmadığını açıklığa kavuşturuyor. Ama "Solana'sını biriktirmekten" (Stepn, Solana blokzincirinde çalışır) ve her hafta "kenara ufak bir şeyler koymaktan" hoşlanıyor. Stepn'i birkaç ay kullandıktan sonra Werk, artık her gün 35 kilogramlık çantayı sırtına alıp Apalaş Yürüyüş Patikası’da daha çok yol kat edebileceğini söylüyor. Werk, "Stepn bana günde 16 km olmak üzere üç günlük bir yürüyüş yapma özgürlüğü veriyor" diyor ve bu artık "daha önce gidemediğim şelalelere ya da kamp sığınaklarına ulaşmama" imkân sağlıyor.

Atomik (kripto) alışkanlıklar

Stepn hakkında Twitter'ın her yerinde Werk'inki gibi hikayeler var. Topluluğun (açıkça) birbirlerini bisiklet sürmeye devam etmeleri için teşvik ettiği Peloton kültünün Web3 versiyonu gibi bir şey. "Stepineers" (Stepn kullanıcıları) sonuçlarını yayınlar ve birbirlerini neşelendirir. Bir kadın, kanseri yendikten sonra koltuk değneklerini atıp güvenle yürümeye geçmesine Stepn'in nasıl katkı sağladığını anlattı. Başka bir kullanıcı gururla, "Şubat ayından beri 9 kilo verdim" şeklinde tweet attı. Bir diğeri, 18 kilo yağ kaybettiğini ve “Stepn sigarayı bırakmama yardım etti. Nikotinden kurtuldum bebeğim! Buna paha biçebilir misiniz?” yazdı. Birisi buna küstahça “Evet, buna bir paha biçebilirsiniz. Fiyatı da tüm o spor ayakkabı NFT'lerine harcadığınız kadar” diye cevap verdi. Sigarayı bırakan kişi, "Bu doğru" diye yanıtladı ve o zamana kadar 25 bin dolar yatırdığını, ama "sonuçlarından çok memnun olduğunu" belirtti.

Ya da yaşını "44 ila 52 aralığında" olarak tanımlayan Blair adında bir kadına değinelim. Aslen Orta Amerikalı olan ve şu anda Florida'da yaşayan bir e-ticaret girişimcisi. Blair, “Hayatım boyunca çok hareketsiz kaldım. Kitap okumak, içeride kalmak ve araba kullanmak… Hep hareketsizdim” diyor. MyFitnessPal gibi kondisyon izleme uygulamalarından haberdardı ancak bunların ona hiçbir zaman pek bir faydası olmadı. Stepn konusunda ise farklı hissetti.

Sanal ayakkabılar o zamanlar bin dolardı. Ama Blair fiyat etiketine baktı ve onu bir nevi Stepn şirketinin geneline yatırım olarak değerlendirdi. “Şirketin bir unicorn olduğunu düşündüm” dedi. “Başarıya giden yolun gerçekten açık olduğu bir proje gibi geldi.” Sonuçta, birçok insan bu nedenle token, NFT ya da diğer kripto varlıklarını satın alır; projenin değer kazanacağını tahmin ederler. Bu bazen gerçekleşir ama genellikle gerçekleşmez.

Blair, ikinci ayakkabısını aldı, sonra üçüncüsünü, dördüncüsünü derken sonunda toplam 30 ayakkabısı olmuştu. (30 ayakkabıda ödüllerin limiti dolar.) Blair geriye baktığında artık NFT’lerinin ödediğinden çok daha az ederi olduğunu fark etti. Ancak piyasanın eninde sonunda düzeleceğini tahmin ederek “sadece satarsan kaybedersin” dedi.

Bu sanal ayakkabıların onun için gerçek değeri parası değil. Terlemek için yarattığı motivasyon. “Gerçekten hayatımı değiştirdi” dedi, “Her gün neredeyse 5 kilometre yürüyeceğimi hiç düşünmezdim.” Yürümeyi bıraktığı her gün daha az gelir demek oluyordu. Bu yüzden Florida’nın havası ne kadar sıcak veya nemli olsa da her gün yürümeye özen gösterdi. Her gün yaklaşık 8 dolar getirisinin olduğunu (eskiden 20 dolarmış) ve bunun yanı sıra Stepn sayesinde 13 kilo zayıfladığını söylüyor.

Bir de Avusturalya’nın Sunshine Coast kentinde yaşayan 35 yaşındaki Shan Taylor’dan bahsedebiliriz. (Taylor da Blair gibi artık resmi bir Stepn temsilcisi.) Kendisinin o zamanlarda obez olduğunu belirtiyor. Taylor şu an gayet fit. Stepn’in, Taylor’ın kilolarını kaybetmesine katkı sağladığını söylemek doğru olmaz. Taylor beş yıl önce bir bariatrik ameliyatı (kilo kaybı) geçirmiş, 50 kilo vermiş; sonrasında da maraton ve ultra maraton koşularına katılmaya başlamış. Bunların hepsi Stepn öncesi. Ancak 2022 yılının başlarında bir dizi sakatlıkların ardından motivasyonunu kaybetmiş ve antrenmanlara devam etme gücünü kendinde bulamamış.

Bunun nereye gittiğini görebiliyorsunuzdur. Daha önce kripto işlerine giren Taylor (Bitcoin ve Ether sahibiymiş) ilk Stepn ayakkabısına yaklaşık bin dolar harcamış. Stepn Discord’a katılmış. Her gün biraz koşmaya başlayıp daha fazla ayakkabı almış. Sonra daha fazla koşmaya, ardından daha hızlı koşmaya başlamış.

Stepn’in cazibesi mi? Taylor düzenli alışkanlıklar edinmenin gücüne işaret ediyor ve daha yeni bitirdiğim (tamamen tesadüf) James Clear’ın “Atomik Alışkanlıklar” kitabından alıntı yapıyor. Clear, alışkanlık yaratmanın yolunun bir işi her gün az miktarda yapmaya başlamaktan geçtiğini savunuyor. “Her gün bir sayfa kitap okumak” muhtemelen “her gün 20 sayfa kitap okumaktan” daha kalıcı olacaktır. Stepn de bu ilkeyi kullanıyor. İlk ödüller mütevazıdır, bu da sizi sonrası için daha istekli ve aç hale getirir.

Her gün düzenli olarak koşup sonunda yarı maratondaki kişisel rekorunu kırdığını öğrenince şaşkınlığa uğrayan Taylor şunları ifade ediyor: “Spor salonuna gidip kendimi öldürmek zorunda değilim. Bazen en iyi şey sadece istikrar ve düşük yoğunluk.”

Çürüme ve baskı

Bütün bunlar gerçek olamayacak kadar iyi duruyorsa, çıkacak başka bir sanal ayakkabı var. Manghani, Stepn'in zirvedeyken günlük yaklaşık 1 milyon aktif kullanıcısı olduğunu söylüyor. Bugün ise 150 bin kullanıcısı var. Bunun bir nedeni GMT'nin (Stepn'in token’ı) fiyatının Nisan 2022'de 4 dolardan bu yazının yazıldığı tarihte 33 sente düşmesi. Bu, ödüllerin daha az ve teşviklerin daha zayıf olduğu anlamına geliyor. Bir diğer neden ise kripto kışının makro mücadeleleri olabilir. Ancak temel neden Stepn'in modelinin yapısı olabilir.

Stepn, bir hareket et-kazan oyunu ve Axie Infinity ve ICE Poker gibi oyna-kazan oyunlarıyla aynı kumaştan yapıldı. Oyna-kazan modellerinin yıkıcı bir sorumluluğu var: Sürdürülebilir olmayabilirler. Sorun şu ki belirli bir noktaya ulaştıktan sonra yeni kullanıcılar oyuna nakit akıttığında nihayetinde her şey duracak ve token’ların değeri bir Ponzi şeması gibi düşecek. Kullanıcılara sürekli para yağdıramazsınız. "Bitcoin Daily" takma adlı YouTuber (ve eski bir Stepn elçisi) bu durumu “Ne kadar çok kullanıcınız olursa o kadar çok ödül verirsiniz. Ne kadar çok ödül verirseniz o kadar çok enflasyon yaratırsınız. Basit bir ekonomi konusu bu” şeklinde açıklıyor. 

Rong ve ekibi bunun bir sorun olduğunu biliyor. Oyunu olabildiğince sürdürülebilir hale getirmek için teoride fiyatları stabilize etmesi gereken, token arzını azaltacak "deflasyonal" baskılar eklemek için token ekonomisiyle uğraştılar. Örneğin, Ağustos ayında bir ‘Rainbow’ spor ayakkabıyı piyasaya sürdüler. Rainbow'u almanın tek yolu diğer spor ayakkabılarınızı yakmak (yok etmek). Bazı kullanıcılar bunu acımasız buldu. Bitcoin Daily bunun "oyunu tamamen karmaşık hale soktuğunu" söyledi ve Stepn'i neden bıraktığını açıkladığı iki saatlik bir video yayınladı.

Ortada bir de ‘çürüme’ konsepti var. Temmuz 2022'de Stepn, oyuna yeni ve eğlenceli bir fikir eklediklerini açıkladı: Artık her ayakkabının belirli bir miktarda ‘Sağlık Puanı’ olacak ve ne zaman dışarı çıkıp spor ayakkabıyla yürürseniz ya da koşarsanız, bu HP'ler yavaş yavaş ya tükenecek ya da ‘çürüyecek’. Token’ları veya diğer varlıkları yakarak spor ayakkabınızın HP'lerini tazeleyebileceksiniz.

Avustralyalı şirket, açık bir mektupta yeni sistemi keyifle açıkladı: "Doğanın dünya üzerindeki dengesini yeniden sağlaması yaşam ve ölüm döngüsünden geçer. Gezegendeki hiçbir türün ölmediğini hayal edin! Bu sistem asla sürdürülebilir olamaz.” Ancak satır aralarını okumak pek de zor değildi: Kullanıcılar bir anda artık bin dolarlık sanal ayakkabılarını korumak için bir ücret daha ödemek zorunda kalacaklardı.

Stepineers bu durumdan memnun değildi. Bir kullanıcı Twitter’da “Yani bu herhangi bir fayda getirmeyecek ama kullanıcıların masrafları artacak” şeklinde yakındı. Bir başka kullanıcı da “Yani kaynaklarımızı daha fazla harcamak zorundayız. Harika. Bizi motive etmek için süper bir yol” yazdı. Diğerleri de normalde hareket ettiğimiz için kazanırken artık hareket ettiğimiz için ceza alacağız diyerek bu ekonomik sistemin oyunun doğasına aykırı olduğuna işaret etti. Bir kullanıcı da bunu şu şekilde açıkladı: “Bu oyun hareket etmeye devam ederek sağlığımızı korumamız için tasarlandı. Şimdi de sırf hareket ettiğimiz için sağlık puanlarımız mı düşecek???” Pek çok kişi Stepn’in açık mektubuna gelmiş en beğenilen kullanıcı yorumuna hak verdi: “Gördüğüm en aptalca ve duyarsız şeylerden biri… 

Gidin kârları yüzde 90 azalan sadık kullanıcılarınıza fatura kesin. Bu işten 120 milyon dolar para kaldırdınız. Bu nasıl bir rug-pull’dur? (bir dolandırıcılık yöntemi)” 

Rong, bunun olağan olmadığını, güncellemenin "kullanıcılar üzerinde kalıcı bir vergi" getirdiğini ve bunun "büyük bir tepkiye" yol açtığını kabul ediyor. Stepn'in bir "kullanıcı kitlesini" kaybettiğini ve şikâyet üstüne şikâyet duyduğunu söylüyor. (Şikayetleri gerçekten dinlediği için en azından takdiri hak ediyor. Stepn, müşteri hizmetleri departmanı olan ender kripto şirketleri arasında. Rong, ekibin günde 20 bin e-posta aldığını ve hepsini yanıtlamak niyetinde olduklarını söylüyor. Bir keresinde şirket, taleplere yetişebilmek için günde 30 müşteri hizmetleri temsilcisi işe almıştı.)

“Spor, Web2’den Web3’e geçişin en iyi yöntemidir”

Sağlık puanları kimse tarafından sevilmiyordu. Ancak Rong, bunun projenin uzun vadede sürdürülebilirliği açısından gerekli bir kötülük olduğu konusunda ısrar ediyor. Rong, "Bu dünyada daimî makine bulunmuyor" diyor. "NFT'lerin herhangi bir karşılığı olmadan sınırsız bir yaşama sahip olmalarına izin veremeyiz" çünkü bu, "enflasyonu en üst seviyeye" taşır. Bir diğer fikri de şu ki ayağınıza giydiğiniz gerçek hayattaki spor ayakkabılar sonsuza kadar dayanmaz. Tabanları yıpranır ve yeni ayakkabı almanız gerekir. Yani ‘çürüyen model’, bir bakıma gerçek dünyanın dinamikleriyle örtüşüyor.

Ancak token ekonomisini optimize etmek sizi yalnızca bir yere kadar götürür. Hem Rong hem de Manghani’nin, Stepn'in ekonomisinin sürdürülebilir olmayabileceğini kabul etmesine şaşırdım... en azından biraz dış yardım olmadan bu mümkün olmayacaktı. Manghani, "Dış gelir kaynakları olduğu sürece sürdürülebilir olmasına engel bir şey olmayacaktır" diyor.

Stepn, Rong ve ekibinin tek ürünü değil. Ek gelir sağlayan merkeziyetsiz bir borsa (DOOAR) ve NFT pazarının (MOOAR) da aralarında bulunduğu diğer girişimlerin çatısı olan Find Satoshi Labs adında bir ana şirketin de sahibiler. Buna ek olarak İspanyol futbol kulübü Atlético Madrid ile olan anlaşmaları gibi gelir getirici ortaklıkları da bulunuyor. Rong, "Kullanım alanlarını genişletmek için ek uygulamalar oluşturmamız gerekiyor" diyor. "Tek bir ürün olarak Stepn'e güvenmek yerine amacımız bir ürün yelpazesi yaratmak."

Rong, neyin peşinde olduklarına dair bir ipucu vermiyor. Ancak sosyal bir bileşenin olacağına ve "blokzinciri yapay zekasına odaklanmayı düşündüklerine" işaret ediyor. Manghani, Stepn'in yalnızca bir fitness uygulaması olmadığı, aynı zamanda internette kolayca kullanılabilecek bir tür merkeziyetsiz oturum açma olarak da kullanılabildiği bir gelecek öngörüyor. (Yani, bir tür kendine egemen kimlik (SSID)- işte SSID ile ilgili yazımız.) Manghani, "Spor, Web2'den Web3'e geçişin en iyi yöntemidir" diyor. Ve kullanıcılar Web3'e girmek için Stepn'i kullandıktan sonra benzer ürünleri de kullanmak isteyeceklerdir.

İroni şu ki, Rong "tek yapabileceğin yürümek" cümlesini milyonlarca kullanıcıya erişen başarılı bir projeye dönüştürse de günün sonunda uzun vadede uygulanabilirlik açısından şirket, belki de sadece çıkaracağı yeni ürünler kadar başarılı olacak. Son zamanlarda benim için ne yaptın?

Rong, artık haftada yedi gün ve günde 15-20 saat çalışmıyor. Haftada altı gün ve günde 10 saate geri döndü. Ama yine de bir şeyler üretmesi gerektiğinin farkında. Rong, "İlk günkü gibi baskıyı hissediyoruz" diyor. En sevdiği iş ilkelerden birini örnek veriyor: "Fazla endişeliysen yaşarsın. Fazla rahatsan ölürsün.”