FTX çöküşüyle su yüzüne çıkan güvensizlik ortamı nasıl dindirilir? 

Bu tip durumlar genelde organik biter. Bu güvensizlik ortamını bitirebilmek için kimsenin yapabileceği pek bir şey yok. Ama bu tip güvensizlik ortamlarının var olması da birçok fırsat ve yeni fayda sağlar. Bu tip dönemlerin iyi depremler olduğunu düşünüyorum. Hayra yürüyorum bu süreci. En büyük şikayetlerimden biri bu sektörde yetişmiş yöneticinin az olması. Profesyonel anlamda yetişmiş yöneticinin az olması. Genelde ufak yaşlar, çoğu kişi yeni mezun. Bu tip olayları 2008 ya da 1999 krizlerinde gördük fakat bu sektörler kendi içinde de sorunlar yaşadı. O yüzden her seferinde bu tip olaylar yaşandığında daha iyisi olarak çıktı. Ben bunu düşen uçağa benzetiyorum. Neden artık çok sayıda uçak kazası yaşanmıyor? Çünkü geçmişte çok uçak düştü. Uçak tarihi kanla yazılmıştır. Neden? Çünkü orada insan canı var.

Umarım sonu Concorde gibi olmaz.

O dönemi geçtik gibi geliyor bana. Kriptoyla teşviki mesaim 2016’da başladı aslında. O dönemden beri her bir senede kriptonun bittiğini duyduk. Ben bunu daha çok internetin başlangıcına benzetiyorum. Hâlâ çok bakir bir sektör. Malum olayın regülasyonu hızlandıracağını düşünüyorum. Dijital varlıklar tıpkı dijital hisse senetleri gibi konumlanacak. Eninde sonunda bu bir dijital yatırım ürünü olacak. Bir kripto borsası yöneticisi olarak bunu söylüyorum: Ödeme yöntemi olarak kriptonun kullanılamayacağını düşünüyorum.

"FTX olayı hayra yorulmalı"

Neden?

Bu kadar volatil varlıklar ödeme yöntemi olarak neden kullanılsın ki? Aslında bunun zeminindeki fikir neydi? Finans sistemine bağlı kalmadan burayı yönetelim ve insanlar komisyon ödemesin, dünyanın her yerine çok düşük ücretlerle 7/24 para gönderebilsinler, anonim olsunlar… Her şey bu konuların üzerinde kurgulanmıştı. Ancak geldiğimiz noktada sadece kripto paralar var. Bu paralara yatırım yapan, hatta kripto oynamak denilen garip bir duruma dönmüş durumda. Dolayısıyla burada bir dengenin kurulması gerektiğini ve FTX olayının hayra yorulması gerektiğini düşünüyorum. Tabii ki bu hayır da birçok insanın canını yakıyor. Bıçakla insan da öldürebilirsin çok güzel bir yemek de yapabilirsin. Bir kripto parayla çok iyi yatırım yapıp 10 sene sonra hayatını değiştirebilirsin ama diğer tarafta bütün paralarını kaybedebilirsin. O yüzden bu süreç biz yatırımcılara, yatırım saklama yöntemlerini çeşitlendirmesini öğretti ve öğretecek. Borsalarından soğuk cüzdan talep edecekler. Mesela OKX’in kendine ait Web3 cüzdanı var. Yatırımcımıza şunu diyoruz: Paranı borsada tutma, soğuk cüzdana koy. Spot yatırım aslında borsanın çok işine gelen bir şey değil. İnsanların parasını taşıyorsun. Borsa ise al sat sever. Biz bir teknoloji firması olarak yatırımcılara en iyi trade yapabilecekleri platformu sağlamaya çalışıyoruz.

Malum çöküşle birlikte piyasadan yüklü miktarda para çıkışı oldu. FTX olayını nasıl hayra yorabiliriz?

Önceki dönemlere göre kripto aslında hâlâ çok sağlam duruyor. 2017’de yaşandığında çok daha kötü sonuçlarla karşılaşmıştık. Bu noktada biraz daha umutluyum: Kripto paraların rüştünü ispatladığını düşünüyorum. Dünyanın en büyük oyuncularından biri batıyor. Bu batış neye yol açıyor? Diğer borsaların daha şeffaf olmasını sağlıyor. Biz OKX olarak varlıklarını açıklayan ilk borsayız. Yatırımcılardan topladığımız 6 milyar dolar sermaye var ve bunun yarısı dolar. Kendi bastığımız token yok. İnsanların parasıyla yatırım yapmamışız. Bu aslında geleneksel finansın işi. Banka nasıl faiz verir? Senden para alır, paranı kitler ve onu işletir. İşlettikten sonra da sana faiz verir. Ama biz zaten geleneksel finansa karşı kurulmuş bir fikrin temsilcileriyiz. Biz onu kopyalamamalıyız.

Bu bahsettiğiniz DeFi’da da yok mu?

Evet var ama orada bilinerek yapılıyor. Staking platformları var çok uzun vadeli çalışan. Sorun ne biliyor musunuz? Başka büyük bir borsanın yatırımcısı kendi spottaki malının kullanıldığını bilmiyordu. Ama adam spottaki parayla yatırım yapmış.

"En ufak sıkıntı yaşadığınız borsadan gidin"

Kripto okuryazarlığı fazla olmayan ortalama bir yatırımcıdan soğuk cüzdan kullanmalarını mı beklemeliyiz yoksa borsaların müşteri fonlarını kullanmamasını mı?

Hibrit olması gerektiğini düşünüyorum. Yatırımcının kendini geliştirmesi lazım. Diyelim ki araba alacaksınız, kilometresine bakar, hasar raporunu inceler, önceki sahibiyle tanışır ve ekspertize sokarız değil mi? Ama gidip de 1 milyon liranı bir kripto varlığa yatıracaksan eğer onu da biraz araştırması gerek. Bu aynı şekilde hisse senedi için de geçerli. Hep beraber geleneksel finans ürününe gidip 5 bin kişi birden paramızı çekmek istesek veremezler. Evet, borsalar hayatlarını devam ettirmek için şeffaf olmak zorundalar. Bu artık üzerinde tartışılacak bir konu değil. Yatırımcılara şunu söylüyorum: En ufak sıkıntı yaşadığınız borsadan gidin. Gerekiyorsa bütün borsaları gezin ama kendi araştırmanızı yapın, ürün çeşitliliğine bakın. O ürünü tecrübe edin. Yatırımlarınızı dağıtın. Soğuk cüzdanlara çekin.

Eşinden dostundan duyan yatırımcıların soğuk cüzdan almalarını beklemeli miyiz?

Onlardan zaten eşinden dostundan duyarak yatırım yapmamalarını beklemeliyiz.

"Yatırımcı üç tane yeşil mum arka arkaya gördüğünde bunların hiçbiri yaşanmamış gibi davranmasın"

Ama gerçekler daha farklı.

Evet. Hem yatırımcı bilinçlenmeli hem de borsalar daha şeffaf hale gelmeli. Yatırımcı üç tane yeşil mum arka arkaya gördüğünde bunların hiçbiri yaşanmamış gibi davranmasın. Eşinden dostundan duyan adam da yatırımını çeşitlendirsin gerekiyorsa.

En ideali belki de bu fakat pratikte ne kadar geçerliliği var tartışılır.

Teoriden dayak yiye yiye pratiği öğreneceğiz. İnsan çok adaptif bir varlık. Risk satın alındığı zaman çok kazandırır ve o riski de nereden aldığın çok önemli. Hiçbirimiz ayrı Bitcoin satmıyoruz. Bütün kripto para borsaları aynı Bitcoin’i satıyor. Birimizinki yeşil, öbürününki kırmızı değil. Tek fark ne biliyor musunuz? Yaşadığınız tecrübe. Yatırımcı hangi tecrübede daha güvende hissediyorsa oraya gitmesi lazım.

Buradaki kriterler ne olmalı? 

Yatırımcı şunları sormalı: Senin ne kadar paran var? Ne kadarı USD ne kadarı kriptoda? Likiditen nedir? Bunlar çok basit sorular. Kripto piyasası riskli ama artık Nasdaq da riskli olmaya başladı. Netflix hissesi yüzde 40 düştü. Öyle bir dönemden geçiyoruz ki… Resesyon kapıda, dünyanın dengeleri değişti fakat yatırımcının yine de kriptoyu her zaman riskli bir yatırım olarak görmeleri gerekiyor. Risklerini de ona göre dağıtmaları gerekiyor.

FTX batışının ardından hem Türkiye’de hem de dünyada daha sert regülasyonlar gelmesini beklemeli miyiz?

Sertten ziyade daha hızlı gelmesini bekliyorum. Gri alanlar çok fazla olduğu için ne kadar sertleştireceklerini ya da yumuşatacaklarını anlayamıyorlar. Regülasyon geldiği zaman merkeziyetsizlik biter. Merkeziyetsizliğin başladığı yerde regülasyonun olmaması lazım. Bunun bir dengesini yaratacaksak eğer, merkeziyetsiz yerde kayıplar yaşadığımızda üzülmememiz gerekiyor.

OKX de merkezi bir borsa değil mi? 

Bence merkeziyetsizlik genel olarak yok.

"Otoritenin seni korumasını istiyorsan karşı tarafın da bundan bir beklentisi olacak"

Merkeziyetsiz borsalar var ama.

Hayır, demek istediğim kavramsal olarak merkeziyetsizlik diye bir şey yok. İnsan varlığı merkezi olmak üzerine kurulu. Riski satın alıyoruz ve sorun çıktığında regülasyonlar gelsin diyoruz. Ama hiçbir sorun yokken de regülasyonlar gelmesin, bize dokunmasınlar diyoruz. Dolayısıyla bunun bir dengesi olması gerekiyor. Regülasyonların sağlam geleceğini düşünüyorum. Yatırımcının korunması gerekiyor. Ama bunu yaptığınız zaman da yatırımcıyı kim koruyacak? Devlet. Bu sefer merkeziyetsizlik de olmayacak. Hangi parayı nereye gönderdiğini kripto para borsasından istediği anda önüne serecek. Otoritenin seni korumasını istiyorsan, otoritenin de bundan bir beklentisi olacak.

Vergiden bahsediyorsunuz.

Tabii ki. Otorite seni koruduğu için vergi talep edecek. Bu işlemlerin aylık raporunu ve paraların nereye yollandığını görmek isteyecek. Kara para mı aklanıyor yoksa terör finansmanı mı yapılıyor öğrenmek isteyecek. Regülasyonlar gelmeli fakat bunun dengesi olmalı. Bunun için de sermaye sahipleri savaşmalı.

Eski bir iletişimci olarak kripto para borsalarının halkla ilişkiler konusunda hatalı davrandığını düşünüyor musunuz? 

Bu kadar hediye verilmemeli. “Gel 5 dolar, git 3 dolar” olmamalı

"Türkiye'deki kripto para borsalarının iletişimi hatalı ve sakat"

Airdrop mu yapmasınlar?

Hayır, airdrop olsun ama gerçek hayata dokunsun. Hediyeler veriyorsunuz sonra insanlar bunları alıp diğer borsalara gidiyor. Bizim tam tersine insanlara içeride vakit geçirtmemiz lazım. Fayda yok. Tek dert üyelik yaptırmak. Tamam üyeniz var ama geliriniz var mı? Günlük işlem hacminiz nedir? Katma değeriniz nedir? Sosyal sorumluluk projesi yaptınız mı? Hayata dokundunuz mu? Ne yaptık? Sadece sosyal medyadan kampanya açıp üye olana 5 dolar verdik. OKX Türkiye’ye geldiğimden beri bu tip uygulamalar yapmamaya çalışıyorum. Yapacağımız etkinliklerde ya da yarışmalarda gerçek hayata dokunmaya çalışıyorum. Bu yüzden Türkiye’deki kripto para borsalarının iletişiminin biraz hatalı ve sakat olduğunu düşünüyorum.

FTX çöküşünün ardından borsalar sizce nasıl bir halkla ilişkiler stratejisi izlemeli? 

Bir kere şu anlaşılmalı: Büyük sponsorluklar hiçbir zaman güven getirmiyor. Hedef kitleye erişmek için sponsorluklar elbette önemli ama borsaların olabildiğince şeffaf olması gerekiyor. Gerçekten de blokzincirin hakkını vermeleri lazım. Blokzincir niye var? Kalpazanlık yapamayasın ve verileri değiştirmeyesin diye var. Ama birisi bilanço açıklamadan önce para borç alıyor ve sonra bilançoyu açıklıyor, parayı da geri veriyor. Garip garip durumlar. Bir diğer yandan FTX Türkiye’yi de tebrik ediyorum.

Neden? 

Canla başla çalıştılar. Oradaki ekip insanların paralarını geri vermek için elinden geleni yapmaya çalıştı. IBAN’ı olmayanlar için Google Form bile açtılar. Çok doğru bir hareket. Onlara bir iletişimci olarak helal olsun diyorum. Dükkanı kapatıp gidebilirlerdi. İletişimin bu minvalde olması ve borsaların gerçek hayata dokunması çok önemli. Borsaların daha çok sosyal sorumluluk projelerine yardım etmeleri gerekiyor. Asıl sorun ne biliyor musunuz? Ödülü ekosistem içinde vermek aslında ekosistem dışındaki insanı yok saymak demek. Ben ve ekibim son kullanıcıya dokunmayan kampanyaları yapmamaya çalışıyoruz. Aslında hikaye bu.

Türkiye pazarında OKX’in işleri nasıl gidiyor? 

Çok iyi gidiyor. Rakamsal ve bilinirlik açısından çok güzel geri dönüşler alıyoruz.

OKX’in Türkiye’de bir limitet şirketi var mı?

Şu an yok ama yakın zamanda açılacak. Aslında Kasım ayının son haftasında açmak istiyorduk. Planımızı buna göre yapmıştık. Fakat bu yaşanan durumlar yüzünden yatırımcıyı daha fazla rahatsız etmek istemedim. Buradan bir kazanım elde etmek istemedim. Çok çiğ olacaktı. Herhalde Aralık’ın son haftasında Türkiye’den TL yatırıp TL çekebilecekler. Şirketimiz de açılıyor. Kısacası mahalle yanarken biz dans etmek istemedik. Aslına bakarsanız bizim için iyi bir fırsattı. Herkes kaçarken, “Paranı OKX’e getir, güveniliriz” demek güzel bir fırsattı ama bunu yapmamayı tercih ettim.

Bu kriz ortamında yerli kripto para borsalarına bir fırsat kapısının aralandığını düşünüyor musunuz? 

Tabii ki çok büyük fırsat var. Dükkanı, ofisi, çalışanı belli. Ama ilk golü de yerli borsadan yedik. Yerel borsaların iletişim çalışmalarını yetersiz görüyorum.