Merkeziyetsiz finansla ve dYdX’le nasıl tanıştınız?

dYdX Foundation 2021’in ortasında kuruldu. 2022 başlarındaysa talepler göz önüne alınarak yeni pazarlara açılma stratejisi izlendi. Ben de o sırada Bybit’in Türkiye operasyonlarını yönetiyordum. Türkiye pazarına açılmak istediklerini söyleyen dYdX ekibi BiLira’nın CEO’su Sinan Koç aracılığıyla bana ulaştı ve bir hafta içerisinde görevi kabul ettim. Zaten her zaman merkeziyetsiz finans tarafını istemiştim.

Merkezi bir borsadan merkeziyetsize geçişte zorlandınız mı? 

Hayır hiç zorlanmadım. Merkeziyetsiz finansın aktif kullanıcısıydım zaten. Özellikle Asya’daki merkezi borsalarda sonuç odaklılık biraz fazla ön planda. dYdX’te ise daha çok bir vizyon var ortada. Amacımız merkezi kripto borsalarıyla yarışmak ama günün sonunda merkeziyetsizliği de yaymak. İnsanların kendi fonlarını kendilerinin kontrol etmelerini istiyoruz. Burada bir yaklaşım farkı var. Buradakiler kriptoyu daha çok özümsemiş durumdalar. Dolayısıyla merkeziyetsiz bir borsada çalışmak çok daha keyifli. Merkezi yapıları çok sevdiğim söylenemez. “Anahtarlar sizin değilse token da sizin değildir” yaklaşımını izliyoruz. Merkezi borsalarda anahtarlar yine borsanın elinde. Oraya token’ı emanet ediyorsunuz ama söz konusu kripto varlıklar sizin değil.

“Merkezi borsa hegemonyasını yıkmak istiyoruz”

Türkiye’deki dYdX topluluğu kaç kişi? 

Şu anda bine yakın bir topluluğumuz var. Yeni kuruldu ve resmi bir kanal. Merkeziyetsiz finansın potansiyelini insanlara aktardığımızda daha geniş kitlelere ulaşacağımızı düşünüyorum. Amacımız sadece dYdX’in topluluğunu büyütmek değil, merkeziyetsiz finansa ilgi duyan herkesin buraya geçmelerini istiyoruz. Merkezi borsa hegemonyasını yıkmak istiyoruz. Hem Türkiye’de hem de dünyada tatsız olayların yaşandığı herkesin malumu. Regülasyon olmadığı için paraları alıp kaçanları gördük; gerçi regülasyon olsaydı farklı bir tablo olur muydu onu da bilmiyoruz. Yatırımcıların fonlarını özgürce kullanmalarını istiyoruz.

“Bankaların blokzincire dair yetkinliği büyük bir soru işareti”

Kriptoya getirilecek regülasyon görüşmelerinde bankaların hem kripto varlık saklama hem de kripto para borsası açmasına dair Ankara’dan bir talebin yükseldiğini biliyoruz. Bankaların blokzincir dünyasına adım atmasını nasıl yorumluyorsunuz?

Banka dediğiniz hantal bir konsept. Kendini güncellemeyen, standart bir hizmet sunmaya çalışan, asla inovatif olmayan bir konseptten bahsediyoruz. Bankacılık sistemindeki en inovatif ürün ne? Mobil bankacılık ve ATM’ler. 1880’li yıllardan beri var olan bankacılık sisteminin iki tane olayı var. Başka hiçbir şeyleri yok. Bankacılığın kripto para sektöründe yer edinme çabası çok normal. Çünkü gelecek burada. Bankalar da bunu görüyor ve buradan bir şekilde pay koparmaya çalışıyorlar. Ama bunu yapabilecekler mi? Bunu yapabilecek teknolojik altyapıya sahipler mi? Bankacılık sistemi merkezi bir veri tabanı üzerinden işliyor değil mi? Banka kontrol ediyor ve dilediği gibi siber güvenliğini sağlıyor, regülasyona uyumluğunu gerçekleştiriyor. Sorumluluk tamamen onlarda. Dolayısıyla orada daha basit yönetilebilen bir sistem söz konusu. Ama blokzincir dediğimiz sistem bir kapalı kutu değil. Blokzincir herkese açık bir veri tabanı. Bankaların buradaki yetkinliği bir soru işareti. Bankalar özel anahtarları nasıl saklayacak? Kripto varlık saklama hizmeti veren kripto para borsaları var ve bunların yetkinliği var. Mesela BTCTurk dokuz yıldır bu işi yapıyor ve yetkinlikleri var. Ama bankanın böyle bir deneyimi yok. Bankalar gelip bu tip şirketlere “Biz nasıl saklama hizmeti sunabiliriz?” sorusunu yöneltiyor. Dolayısıyla bunun bir mantığı yok benim nezdimde.

Yıllardır itibari paraları saklama tecrübesi bulunan bankalar kripto varlıkları saklamakta yol katetemezler mi?

Bu hizmeti kesinlikle veriyorlar ama şöyle bir gerçek var: merkezi bir veri tabanında veri saklamakla tamamen açık ve şeffaf blokzincirde fonları saklamak ayrı bir mesele. Özel anahtarı korumak çok önemli ve bunu yapabilmek için farklı yöntemler var. Ama tabii bankalar bu yöntemleri ne kadar yetkin bir şekilde kullanabilir bu da başka bir soru işareti. Bir tane bankanın kripto borsası almak istediğini ve bu sektöre adım atmak istediğini biliyoruz. Fakat bunu illaki bankaların yapmasına gerek yok, başkaları da yapabilir.                

Bankaların Web3 dünyasına yönelmesiyle kriptonun geniş kitleler tarafından benimsenme ihtimali sizce bir ikilem yaratmıyor mu?

Hayır bunun bir ikilem olduğunu düşünmüyorum. Sonuç olarak bankaların milyonlarca müşterisi var. O müşteriler de günün sonunda kripto para yatırımı yapmak isteyecektir. Türkiye’de sekiz ila 10 milyon arası kripto yatırımcısı olduğu söyleniyor. Bankaların buraya girmesi kripto sektörünü kötü etkileyecek anlamına gelmiyor. Erişimin daha kolaylaşmasıyla çok sayıda yatırımcı buraya yönelebilir. İnsanlar bankalara güveniyor fakat buradaki asıl soru şu: Bankalar, yerel kripto para borsaları kadar inovatif geliştirmeler yapabilecek mi? İyi bir deneyim sunabilecekler mi? Bankacılık sistemimiz iyi ama bazen günlük hayatta ATM’lerden para çekilemeyecek derecede aksaklıklarla karşılaşabiliyoruz. Yereldeki kripto para borsalarında da problemlere şahit olduk. Yüksek volatilite zamanlarında borsaların sitesi çöküyor. Ama şu çok açık net: Kripto para borsaları inovatif anlamda çok daha ilerideler.

“Merkezi otoriteler günün birinde yozlaşabilir”

Kripto para okuryazarlığının yanı sıra merkeziyetsiz dünyanın geniş kitleler tarafından benimsenmesi nasıl mümkün olabilir?

Merkeziyetsiz borsada kimseye güvenmenize gerek yok. Kendi fonunuzun kontrolünü kendiniz sağlayabilirsiniz ve bu oldukça güvenli. Çünkü merkezi otoriteler günün birinde bir şekilde yozlaşabilir. Bunu geçmişte defalarca gördük. Fakat standart bir kullanıcının metamask indirip kendi cüzdanını kullanması oldukça zor. Bunun için bir eğitim sürecine ihtiyaç söz konusu. dYdX olarak bu konuya dair eğitsel çalışmalarımız var. Merkezi borsalar kolay bir arayüz sunuyor. Mesela Binance bu konuda tüm sektörü domine etti. Bizim de amacımız merkeziyetsiz borsalarla değil, Binance gibi en büyüklerle yarışmak. Hedefimiz Türkiye’yi merkeziyetsiz finansla tanıştırmak.

Merkeziyetsiz finansı sokaktaki Ayşe Teyze’ye nasıl anlatabiliriz?

Ayşe Teyze’ye öncelikle kripto paraları ve merkeziyetsizlik kavramını anlatmak gerekiyor. Fakat sokaktaki Ayşe Teyze'nin merkeziyetsizliği kullanmak istemesi çok düşük bir ihtimal. Hayatı boyunca bankalara, kurumlara ya da telekomünikasyon şirketlerine güvenenler var. Fakat merkezi kurumlarda nelerin yanlış gidebileceğini de biliyoruz. Sokaktaki Ayşe Teyze’nin buraya alışması pek mümkün değil. 2000 jenerasyonu ise elbette bu konuda daha açık fikirli olacaktır. Yatırım yapmak için altını mı yoksa Bitcoin’i mi tercih edecekler? Ben mesela düğünlerde artık altın değil, kripto para takıyorum.

Merkeziyetsiz finansın benimsenmesinde bir yaş grubu mu belirlememiz gerekiyor? Örneğin 45 yaş üstü kitle hiçbir zaman erişilemez durumda mı olacak?

Kendilerini geliştirmek isteyen insanlar her yaşta var. Merkeziyetsizliğin doğası gereği elimizde kullanıcı bilgileri olmadığı için yaş aralığını tabii ki de bilmiyorum ancak benim görebildiğim kadarıyla kriptoda merkeziyetsiz finans kullanan geniş bir kitle söz konusu. 65 yaşında "airdrop" kovalayan biliyorum. Burada yaş değil, vizyonu alabilmeleri önemli.