Gerçek hayatta haklarımız ve kanuni korumalarımız var. Metaverse’deki avatarımız için de bunlar geçerli mi?

Sanal dünyalar gerçek dünyaların bir yansıması şeklinde inşa ediliyor. Konserlere katılıyor, kumarhanelere giriyor, kahve içmek için arkadaşlarla buluşuyor ve bankanızın bekleme salonunda takılıyorsunuz. Ancak iş düzenlemelere geldiğinde gerçek dünyadaki kanunların yansıması söz konusu değil. Bunun yerine kod ve hizmet sözleşmeleri üzerinden gerçekleşen bir yönetim modeli söz konusu. Bazıları bunun yeterliliğini sorguluyor. 

Düzenleyiciler metaverse’de ne tür uygulamalar yapılması gerektiğini ve mevcut kanunların buraya nasıl adapte edileceğini anlamakta güçlük çekerken insanlar arasındaki ilişkiler genelde göz ardı ediliyor.

Metaverse, gelecekte etkileşimimizin büyük bir kısmının cereyan edeceği bir evren olarak nitelendirildiği için bu tür konular önemli. Metaverse momentum kazandıkça ve gerçek insanlar sanal ortamlardaki olaylar nedeniyle gerçek zararlar yaşadıkça düzenleyicilerin karşısına daha fazla soru çıkacak.

Ve gerçekten de gerçek anlamda zararlar yaşanıyor:

Nina Jane Patel, Medium’daki blogunda şöyle yazmıştı: “Dünyaya katıldıktan 60 saniye sonra cinsel tacize uğradım.” Patel, Meta’nın Horizon Worlds’ünün bir parçası olan Horizon Venues’de “sanal bir tecavüz çetesinin” kurbanı olduğunu ifade ediyordu. 

“Ben kaçmaya çalışırken onlar ‘hadi ama hoşuna gitmediğini söyleyemezsin’ diye bağırıyorlardı” diyor 43 yaşındaki blogger anne, yaşadığı gerçek üstü kabus deneyimi tarif ederken…

Bu münferit bir hadise değil. Aralık 2021’de Horizon Worlds’ün beta versiyonunu test edenlerden birisi de sarkıntılığa uğradığını belirtmişti. Horizons’ın resmi facebook sayfasında “Sadece sarkıntılığa uğramakla kalmadım, bunu destekleyen kişiler de vardı ve kendimi çok yalnız hissettim” diyordu. 

Eğer gerçek dünyadaki insan etkileşimlerinden tek bir şey öğrendikse o da bu tür hikayeleri duymaya devam edeceğimiz gerçeğidir. ABD Ulusal Cinsel Şiddete Yönelik Kaynaklar Merkezi verilerine göre kadınların yüzde 81’i ve erkelerin yüzde 43’ü hayatlarının bir döneminde bir şekilde cinsel tacize maruz kaldıklarını belirtiyorlar. 

Peki metaverse’de cinsel tacize uğrarsanız ne olur?

Patel’in ve beta test kullanıcısının vakalarına yönelik bakarsak; Meta Kişisel Sınır olarak adlandırdığı bir özelliği devreye aldı. Bir blog yazısında açıklanan bu özellik diğer avatarların sizin avatarınızın kişisel alanına girmesini engelliyor ve “istenmeyen davranışlardan kaçınmayı kolaylaştırıyor.”

Bu tür tedbirlerin de kendilerine has sıkıntıları var. Meta’nın hayata geçirdiği kişisel alan uygulaması “arkadaş olmayanlar” için otomatikman devreye giriyor ve kullanıcılar buradaki özellikleri kendileri belirleyebiliyor. Ancak diyelim ki kullanıcı bu özelliği devre dışı bıraktı ve tacize uğradı. Bu kullanıcının kabahati mi? Eğer kullanıcı bu özellikleri doğru yapılandıracak kadar teknolojiden anlayan biri değilse ne olacak? Bu sanki tacize uğrayan bir kadına giyim kuşamının bunu teşvik ettiğini söylemek gibi bir şey.

Peki bir avatarın arkasındaki kişi hangi noktaya kadar hareketlerinden sorumlu tutulabilir.

ABD’deki yasalara göre tecavüz tanımı şöyle: Bir kişinin diğer bir kişiye şu şekillerde cinsel eylemde bulunması:

1. Diğer kişiye kanun dışı biçimde şiddet uygulamak

2. Diğer kişiye ölüme veya vücudunun zarar görmesine neden olacak şekilde güç uygulamak

3. Diğer kişiye ölüm, vücut hasarı veya kaçırılma gibi korkutucu eylemlere yönelik tehditlerde bulunmak.

Her ne kadar avatarlar “ciddi vücutsal yaralanmalara” maruz kalamayacak olsalar da insanlar psikolojik anlamda zarar görebilirler. Buna karşın psikolojik zarar tanımı yukarıdaki kanun maddelerinde yer almıyor. Ayrıca metaverse’de mental zararın nasıl oluştuğu da belirli değil.

Yeni Bir Tanım mı Gerekli?

Patel deneyiminin aklının alamayacağı kadar kötü olduğunu söylüyor ve donup kaldığı için güvenlik unsurlarını devreye sokamadığını belirtiyor. Güvenlik özelliğinin otomatikman devreye alınması uygulaması da Patel’in olayından sonra gerçekleşiyor. 

Sanal dünyalarda bu tür bir zarar gören kişiler genelde izole edilmiş hissediyor. Aynı beta kullanıcının yaşadığı gibi…

Metaverse, sanal tacizin yaşandığı ve insanların yalnızlığa ve çaresizliğe düştüğü ilk mecra değil. Sosyal medya takma isimlerin arkasına gizlenerek diğer insanlarla etkileşim kurabildiğimiz bir dünya sunuyor ve böylesi ortamlarda tacizler daha kolay gerçekleşiyor. 

Sosyal medyanın yaygınlaşması ile sanal zorbalık ve sanal tacizler de arttı ancak bunlara karşı kanunlar o kadar hızlı geliştirilmedi.

2013’te 17 yaşında olan Kanadalı lise öğrencisi Rehtaeh Parsons’ın intiharı herkesi şoka sokmuştu. Parsons, bir çetenin tecavüzüne uğradığı sırada çekilen fotoğraflarının yayılması sonucunda hayatına son vermişti.

Nova Scotia hükümeti bu olay üzerine, “mahrem görüntülerin izinsiz yayılmasını ve siber zorbalığı engelleme, caydırma ve cezalandırma” esaslarını içeren bir kanunu yürürlüğe sokmuştu. 

Bu örnekte hukuk reaktif bir yapı sergiledi. Eğer hukuki sistem teknolojiyle daha uyumlu hareket etseydi Parsons’ın canı kurtarılabilir miydi?

Kanun yapıcılar geçmiş olaylardan ders çıkarma ve metaverse’deki etkileşimler konusunda daha proaktif olma şansına sahipler. Eğer avatarlar gerçek inşaların temsilcileriyse her bir insanın psikolojik durumunu korumak için gerçek hayattaki kurallara başvurmak da mantıksız değil. 

Fiziksel dünyanın karanlık alanlarının sanal dünyaya geçmeyeceğini düşünmek naiflik olur. Burada ortaya çıkacak sonuçlar bir şirketin hizmet sözleşmesinin ötesinde ve yeni tür etkileşimlerin sonuçlarına dair şirketlerin sorumluluk alıp almayacağı da belirsiz. 

Metaverse’e kendi evininizin güvenli ortamında erişilebilirsiniz ancak burası en tedirgin edici deneyimleri yaşadığınız bir dünya da olabilir.