Kripto dünyası boğa piyasasının kapısını aralamanın heyecanını yaşarken düzenleme noktasındaki resmin netleşmesine yönelik beklentilerin de arttığı görülüyor. Bir süredir konuşulan ancak somut bir adımın atılmadığı düzenleme sürecinde yeni ve hareketli bir döneme girerken oluşacak tablo önem kazanıyor. Özellikle Türkiye’nin ekonomik modelindeki yeni açılımların bu süreci hızlandırması muhtemel.

Kripto para ve merkeziyetsiz finans uygulamalarına yönelik düzenleme beklentisi, yeni değil. Dünyanın birçok ülkesine bu konuda süre devam ediyor. Özellikle Birleşik Arap Emirlikleri, Singapur gibi ülkelerde kripto yatırımcıları ve şirketleri çekme beklentisi çerçevesinde düzenleme ve kayıt anlamında somut adımların atılma hızının arttığı gözlemleniyor. Atlantic Council’in Cryptocurrency Regulation Tracker sitesindeki verilere göre sitenin takip ettiği 60 ülkenin 32’sinde kripto legal olarak görülürken 19 tanesinde kısmı engellemelerin ve sekiz tanesinde ise tamamen engellemenin söz konusu olduğu görülüyor. Gelişmekte olan ekonomilerin ise süreçte geri kaldığı, bu ekonomilerden sadece yüzde 25’inde vergi, kara para aklama, lisanslama ve müşteriyi kotuma gibi unsurlara dair çerçeveler oluştuğu vurgulanıyor.

Türkiye’nin bu konudaki durumu “gri alanda” kalmış gözüküyor. 2020 yılında TCMB tarafından yapılan bir düzenleme ile kripto paraların ödemelerde kullanılmasının yasaklanmasının ötesinde net bir düzenleme uygulaması henüz oluşturulmuş değil. 2021 sonunda ve 2022 başında sektörde elden ele dolaşan bir taslak düzenlemenin yoğun tepkiler sonucunda hayata geçirilmediği, rafa kaldırıldığı biliniyor. Bunun dışında kripto dünyasında birçok pazara kıyasla oldukça rahat bir hareket alanı olduğu bir gerçek. 

Ekonomik Dinamikler

Düzenlemelere dair takvimin hızlanmasına yönelik en önemli itici güç de Türkiye’nin gri listeden çıkma çabaları... Hatırlanacağı üzere OECD’nin Mali Eylem Görev Gücü (FATF) Türkiye’yi “kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanının engellenmesindeki eksiklikler” nedeniyle iki yıl önce gri listeye almıştı. Bu listeden çıkmak için gerekli 40 kriterin 39 tanesi karşılandı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek listeden çıkmak için geriye sadece kripto varlıklara dair bir yasal düzenlemenin kaldığını belirtti. Şimşek: “Biz ne gerekiyorsa yapıyoruz. FATF bünyesinde 27 Ekim tarihinde bir toplantı yapıldı. Ülkemizin gri listeden çıkması için öngörülen eylem planındaki maddelerden sadece bir hususun kaldığının altı çizildi. O hususu da size anlattım; kripto varlıklara ilişkin yasal düzenleme. O konuda da inşallah en kısa sürede Meclis'imize düzenlemeyi sunacağız” demişti. Henüz bir düzenleme sunulmasa da konunun aciliyeti olduğu görülüyor. BTS Hukuk kurucu ortağı Tuğrul Sevim’e göre düzenlemeleri hızlandırması söz konusu olabilecek faktörler arasında en etkilisi gri listeden çıkılması. Sevim, “Sayın Bakan bu konuda somut irade beyanında bulundu. Bunun önemli bir vurgu olduğuna inanıyorum” diyor.

Konuyla ilgili Solak & Partners Law Firm yönetici avukatı Elçin Karatay, uyum süreciyle ilgili olarak “Recommendation 15 olarak ifade edilen bu uyumun sağlanması için Türkiye’nin öncelikle kripto varlık hizmet sağlayıcılar için bir listeleme veya lisans yükümlülüğü getirmesi gerekiyor. Bu sebeple ajandada öncelikle kripto varlık hizmet sağlayıcılara yönelik düzenlemeler olmasını bekliyorum. Dünya’daki trendleri de izlediğimizde beklentim, alım satım platformlarının ve saklama kuruluşlarının kuruluş, lisans ve işletme; sermaye piyasası aracına benzer kripto varlıkların çıkarılması; izinsiz faaliyetlerin düzenlenmesinin önceliklendirileceği bir mevzuat göreceğimiz yönünde” diyor.

Müvekkilleri FTX TR’nin kurumsal yatırımcıları için dava sürecini takip eden Solak, kurumsal yatırımcının artık daha çekinceli ancak gelişmeleri dikkatle takip ettiklerini belirtiyor ve ekliyor: “Kurumsal yatırımcılar artık ekipleri, yetkinlikleri, tecrübeyi ve iç kontrol mekanizmalarını çok daha sıkı denetledikleri veya bu yapıların daha doğru şekilde kurulduğuna inandıkları şirketlere ve projelere dikkatlerini çeviriyorlar. Kriptoya ilgi kaybolmuş değil ancak çok daha temkinli bir hale gelmiş durumda”

Küresel ve Yerel Rekabet

Dünyada kriptonun ve merkeziyetsiz finansın ekseni daha Doğuya kayarken Türkiye’nin burada rekabetçi bir pazar olarak konumlanması ve bir hub olabilmesi için bu alandaki yatırımı çekmek için de belirsizlikleri ortadan kaldıran bir çerçeve gerekiyor. Bölgede BAE bu konuda ardı ardına adımlar atıyor. Asya’da başta Singapur olmak üzere büyük oyuncular birbiri ardına düzenlemeler açıklıyorlar. Öyle ki Japonya bile Mt. Gox olayından sonra aşırı derecede sertleştirdiği regülasyon çerçevesini daha gevşetecek adımlar atıyor. Sermaye Piyasası Kurulu Eski Başkanı ve Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Vedat Akgiray, “Rekabetçi olmak isteniyorsa bu konuda bir an önce adım atılmalı. Geç kalınmış sayılmaz ama diğer ülkelerin yol aldığı durumda geride kalınmaması gerekiyor” diyor. 

Geride kalınmaması gereken bir diğer önemli alan da geleneksel ve kurumsal yatırımcıların kripto dünyasına kazandırılması. Bu konuda her ne kadar küresel düzlemde ETF başta olma üzere çeşitli araçlara dair düzenlemelere yönelik bir baskı olsa da Türkiye de bu konuda oyun alanını belirlemek durumunda. Özellikle gerçek hayat varlıklarının merkeziyetsiz dünyaya taşınması, kurumsal yatırımcıların risk algısını olumlu etkileyecek yönetişim yaklaşımlarının ana çerçevesinin belirlenmesi noktasında düzenlemeler önemli bir kaldıraç oluşturacak. Son dönemde konvansiyonel finans oyuncularının bu konudaki ilginin arttığı görülüyor. Özlelikle bankaların merkeziyetsiz dünyaya yönelik yatırımları dikkat çekiyor. Garanti BBVA Dijital Varlıklar A.Ş. kripto birikim cüzdanını açıklarken Ak Yatırım, Stablex kripto platomunu satın alarak bu alandaki ilgini gösterdi. BTS Hukuk’tan Tuğrul Sevim, “Geleneksel yatırımcılar ile merkeziyetsiz dünya arasındaki etkileşimin artırılması noktasında düzenlemeler önemli bir köprü olacak” diyor. 

Tüm bu gelişmeler düzenleyicilerin konuya dair aksiyon planlarını hızlandırabilir. Özellikle de boğa piyasasının iyice hissedildiği bu günlerde yeni döneme hazırlıksız girmek düzenleyiciler gözünde bir risk olarak görülebilir. 2024’te düzenlemelere dair bir adım atılması kaçınılmaz gibi görülürken son yaşanan olayların bu konuda katalizör etkisi yapma olasılığını göz ardı etmemek gerekli.