BIS’ten CBDC Tasarımlarında Küresel İş Birliği Çağrısı

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS), sistemlerin sınırlar ötesinde çalışmasını kolaylaştırmak için ülkelerden merkez bankası dijital para birimi (CBDC) tasarımının erken aşamalarında iş birliği yapmalarını istiyor.

Merkez bankalarının çatı kuruluşu BIS’in IMF ve Dünya Bankası’nın da katılımıyla Pazartesi günü yayımlanan raporuna göre, her yargı alanının kendi yasal çerçeveleri olacak, ancak ABD doları gibi mevcut ulusal para birimlerinin dijital versiyonları olan CBDC'ler için birçok tasarım özelliği hâlâ kararsız ve merkez bankalarının “temiz bir sayfa” ile başlamasına izin veriyor.

Sonuçlar, İsveç Merkez Bankası Asbaşkanı Cecilia Skingsley'inkiyle aynı doğrultuda ve BIS'de inovasyon kolunun başına geçecek. Skingsley iki hafta önce, ülkelerin CBDC tasarımı konusunda birbirleriyle “iyi oynamama” potansiyeli konusunda uyarmıştı.

Raporda, "Diğer para ve ödeme araçlarıyla bir arada yaşamayı ve CBDC'nin makul bir düzeyde benimsenmesini teşvik etmek için hem yurt içinde hem de sınır ötesi CBDC dışı sistemlerle birlikte çalışabilirlik esastır" ifadeleri yer alıyor.

Dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin en azından kısmen kripto piyasası patlamasına yanıt olarak bir CBDC kurmaya çalıştıkları sır değil. Bahamalar, 2020'de "kum doları" adlı bir dijital para birimini piyasaya süren ilk ülke oldu ve Çin, dijital yuan denemesini ilerletti. Nijerya, geçen yıl Ekim ayında kendi CBDC'si olan eNaira'yı piyasaya sürdü.

Bir CBDC oluştururken, merkez bankalarının CBDC'lerini kimin kullanacağı ve özel ödeme şirketlerinin CBDC altyapılarına erişip erişemeyeceği gibi bazı kilit konulara karar vermesi gerekecek. BIS raporuna göre, merkez bankaları ya bir dizi ortak standart üzerinde anlaşabilir, insanların bir başkasıyla işlem yapmasına izin veren farklı "bağlantılı" sistemler kullanabilir ya da sistemler arasında yalnızca tek bir erişim noktasına sahip olabilir.

BIS’e göre, CBDC erişim modellerinin her birinin riskler, verimlilik, esneklik ve birlikte çalışabilirlik konusunda farklı etkileri var. Rapor, "herkese uyan tek bir çözüm" olmadığına dikkat çekiyor. Buna göre örneğin uyumluluk, birlikte çalışabilirliğin en düşük maliyetli biçimi olsa da birden fazla sistemi birbirine bağlamaya veya tek bir sistem geliştirmeye benzer verimlilik faydaları sağlayamayabilir.

Raporda iş birliği seçenekleri şöyle sıralanıyor:

Genel olarak, ortak bir aktarma istasyonunun iki veya daha fazla CBDC sistemini veya benzer altyapıyı ve ortak bir yönergeyi kullanan tek bir sistem modelini birbirine bağladığı bir merkez ve verici aracılığıyla CBDC sistemlerini birbirine bağlamak, sınır ötesi ödemeler pazarında diğerinden daha fazla gelişme sağlayabilir.  

BIS raporunda merkez bankalarının CBDC seçenekleriyle birlikte hareket ederken dikkate almaları gereken beş kriter merkez bankalarının zarar vermemesi, verimliliği yükseltmesi, esnekliği artırması, diğer sistemlerle birlikte yaşamanın yanı sıra, birlikte çalışabilirliği temin etmesi ve finansal katılımı desteklemesi olarak gösteriliyor.