Bırakın Çirkin Ördek Yavruları Büyüsün: Kriptonun Neden Güvenli Bir Limana İhtiyacı Var?

ABD Sermaye Piyasaları Kurulu (SEC) Başkanı Gary Gensler’a kripto paralar konusunda fikirleri sorulduğunda, James Whitcomb Riley’nin şu satırlarıyla cevap vermekten hoşlanır: “Ördek gibi yürüyen, ördek gibi yüzen ve ördek gibi vaklayan bir kuş görürsem buna ördek derim.” 

Gensler’in “ördek testi” birçok kripto projesinin kayıt altına alınmamış menkul kıymet hüviyetinde olduğuna inandığını gösteriyor. Gensler’in görüşüne göre Howey testine uyan her şey menkul kıymet sayılmalı.

Bu güzel bir benzetme olsa da daha iyi bir analoji var. Aslına bakarsanız en meşhur ördek hikâyesi küçük çocukların da bildiği masalda anlatılandır.

Hans Christian Andersen’in klasik masalı “Çirkin Ördek Yavrusu”, yeni doğan bir kuğu yavrusunun yanlışlıkla ördek ailesine karışması ve rengi nedeniyle çirkin addedilmesiyle başlar. Ancak masalın sonunda bu hor görülen çirkin yavru büyüyerek muhteşem bir kuğuya dönüşür.

Hadi şu gerçeği kabul edelim: Birçok kripto projesi erken aşamada oldukça çirkin görünür.

2013 yılında Bitcoin daha dört yaşındayken kazara bir sert çatallanma yaşanmış ve madencilerin farkına varmadan iki farklı zincir oluşturmaya başlamalarına neden olan bir hata olmuştu. Bir yıl sonrasında bir saldırgan koddaki bir açığı yakalayıp Bitcoin ağına DOS saldırısı gerçekleştirmek için bu açığı kullanırken, diğer kullanıcılar bu açıktan yararlanarak Mt. Gox borsasının içini boşaltmışlardı. 2016’da henüz iki yaşında olan Ethereum, akıllı sözleşmesindeki açığı keşfeden bir saldırganın The DAO’dan 60 milyon dolar değerinde ether çalmasıyla sarsılmıştı. 

Bu üç olayda da Bitcoin ve Ethereum geliştiricilerinin çekirdek ekiplerinin aklıselim yaklaşımlarıyla çözümler bulunmuştu. Birinci ve üçüncü olaylarda kullanıcıların da konsensüsüyle birlikte saldırı sonrasındaki tüm işlemleri iptal edecek biçimde bir geriye alma işlemi gerçekleştirildi. Bu örnekler bir protokolün erken aşamalarında, yani hataların ve performans sorunlarının etkin biçimde çözülmesi gereken noktalarda biraz merkeziyetçiliğin gerekli olabileceğini gösterdi. 

Bitcoin ve Ethereum ağları büyüdükçe ve geliştikçe çekirdek koda dair güncellemelerin yapılması daha da zorlu bir iş haline geldi. Bunun en güzel göstergelerinden biri Ethereum’un PoS yapısından PoW yapısına geçmesinin (önümüzdeki ay tamamlanması öngörülüyor) yıllar sürmesidir. 

SEC’in daha önceki yaklaşımlarına göre Bitcoin ve Ethereum’un menkul kıymet kayıtlarından istisna tutulmasının temel nedeni geldikleri merkeziyetsiz nokta. Her iki yapı da Howey testini geçemiyor zira bu teste göre bir yapının menkul kıymet sayılması için küçük bir grup kişinin çalışmaları sonucunda bir getiri sağlaması gerekiyor. Bitcoin’in kurucusu ve erken aşama uygulayıcıları artık ortada yok ve Ethereum’un kurucuları zincir üzerinden bir zamanlar sahip oldukları etkinin çok küçük bir kısmına sahipler. 

Peki sorun ne? SEC’in bu konulara yaklaşımı Bitcoin’in ve Ethereum’un kaide değil istisna oldukları yönünde. Gensler selefi Jay Clayton’ın “gördüğüm her ICO bir menkul kıymetti” sözüne katıldığını belirtiyor. ICO, kripto projelerinin erken aşama fon bulmak için uyguladıkları bir arz yöntemi.

Gensler merkeziyetsiz borsaların da SEC’e kayıt yaptırması gerektiğini söylüyor. Bu, protokol temelli sistemler için bir sıkıntı. Zira bu sistemlerin merkeziyetsiz kullanıcıları ve geliştirici toplulukları arasında kim gerekli dosyaları tedarik edecek? Hangi yetkiyle?

Bu tür yorumlar SEC’in aksiyon almasına mani olmuyor. Bu aksiyonlar da genelde merkeziyetsiz borsaların aleyhine oluyor. Bu arada eski Coinbase çalışanına dair içeriden öğrenenlerin ticareti suçlamaları gibi aksiyonlar (Coinbase’de listelenen dokuz token menkul kıymet olarak değerlendirildi) “ördek testi” perdesi kisvesiyle Bitcoin ve Ethereum dışındaki tüm token projelerinin menkul kıymet olarak değerlendirilmesi ve SEC’e tabi olmasının sinyallerini veriyor. 

Bu Demokles’in kılıcı tarzındaki tehdit birçok potansiyeli olan projenin aşırı tedbirli ilerlemesine neden oluyor. Bu da inovasyon alanının ciddi biçimde sınırlanması demek.

Peki Bitcoin ve Ethereum birer kuğu haline dönüştülerse, neden diğer projeler de dönüşmesin? Ayrıca politikalar başlangıçta merkeziyetçi gibi görünen ama zamanla kimsenin kontrolüne giremeyecek kadar merkeziyetsiz olabilecek projelere destek vermeli değil mi? Aşırı düzenlemeler başarılı olabilecek projeleri sekteye uğratabilir ve kuğu adaylarını çirkin ördek yavrusu haline getirebilir.

Bu geçiş yaklaşımı SEC’in komisyon üyesi Hester Pierce’ın kripto projeleri için güvenli liman önerisinin özündeki bakış açısıyla aynı. Bu yaklaşıma göre, kripto projelerine üç yıl zaman tanınacak ve projenin bu üç yılda güçlü, merkeziyetsiz bir fonksiyonel yapı oluşturması beklenecek. Bunu başaran işler menkul kıymet olmaktan istisna tutulacak. 

Ne yazık ki Pierce’ın bu yaklaşımı komisyondaki çalışma arkadaşlarından pek de kabul görmedi. 

Bunun neden böyle olduğunu sormamız önemli. Sonuçta Ethereum’un istisna kabul edilmesinin temel nedenlerinden biri SEC’in kurumsal finans biriminin eski direktörü  William Hinman’ın Haziran 2018’de yaptığı bir konuşmada Ethereum ağının zaman içerisinde “yeteri kadar merkeziyetsiz” bir noktaya geldiğini ve erken aşamadaki menkul kıymet özelliğini kaybettiğini vurgulamasıydı. 

SEC, Ripple’ın XRP token’ına karşı açtığı davada Hinman’ın görüşlerinin kişisel olduğunu ve kurumun görüşlerini yansıtmadığını iddia etti. Ancak yargıç Sarah Netburn söz konusu konuşmanın hazırlanma aşamasında birçok SEC yetkilisinin Hinman’a yardım etmesini göz önüne alarak bunun bir delil sayılabileceğine hükmetti ve Ripple büyük bir zafer kazanmış oldu. 

Yani Hinman doktrininin bir anlamı olduğunu düşünelim: O zaman token projelerine daha ilk andan itibaren neden bir direnç söz konusu? Bunun olası nedeni ABD’li düzenleyicilerin merkeziyetsizliğin önemini anlamaması. Düzenleyiciler birini sorumlu tutmaktan hoşlanır. Onlara göre ortada bir sorumlu olmazsa halkı nasıl kötülüklerden koruyabilirler?

Ancak şunu gözden kaçırıyorlar: Merkeziyetsizlik kripto paraların değer önermesinin özüdür. Bu olmadan kripto paralar bir anlam ifade etmez.

Merkeziyetsizlik Bitcoin’in sansürlenemez olmasını ve uçtan uca işlemleri mümkün kılar. Böylelikle ABD’deki bir kişi Rusya’daki bir aktiviste para yardımında bulunabilir ve bunu Putin’in hükümetinin veya herhangi bir merkezi aracının bilgisi olmadan yapabilir. Ayrıca merkeziyetsiz finans (DeFi), protokollerinin mutabakatı ve teminat işlemlerini otomatik çözümlemesinin özünde olan programlanabilirlik için de elzemdir. Eğer üçüncü bir taraf sistemin kontrolünü ele geçirirse otomatiklik garantisi ortadan kalkar. Programlanabilirlik yok olur. 

Açık, hızlı ve adil bir finansal sistem istiyorsak, Wall Street’in batamayacak kadar büyük yapılarının politik ve ekonomik manipülasyonlarından arınmış bir yapı arzu ediyorsak, merkeziyetsizlik önemli bir hedeftir. Aslında son zamanlarda yaşanan kripto borç verme odaklı projelerdeki çöküşler Voyager veya Celsius gibi merkezi finans protokollerinden kaynaklandı. Aave ve Compound gibi çok daha merkeziyetsiz protokoller sektördeki bu stres testinden gayet başarıyla geçtiler. 

Aslında mesele son derece basit: Eğer müşterilerinin fonlarının sahipliğini devralacak bir saklama odaklı yapı söz konusuysa, bu yapı kaybettiğinde müşteriler de kaybeder. Ancak tutma ve saklama durumu yoksa, kaybeden müşterinin kendisidir. Bu durumda da düzenlenecek kimse yoktur. 

Düzenleyiciler merkeziliği öne çıkaran kuralları öne sürdükçe (Ethereum üzerinde çalışan karıştırma hizmeti Tornado Cash’i kullanan hesapların engellenmesi gibi), sisteme risk yüklemeye devam edecek ve merkeziyetsiz modellerin gelişimini sekteye uğratacaklar.

Bırakalım da çirkin ördek yavrusu büyüsün.