Kripto Para Bağış Kampanyaları: Bilgi Eksikliği, Düzenlemeler ve Önyargılar

Kripto paraların faydası sıkça konuşulan bir konu ve bu faydanın en somut hissedildiği dönemler felaketlere karşı insani yardım çalışmaları. Ancak bu konuda henüz adreslenmemiş birçok gri alan var. Kadir Has Üniversitesi öğretim görevlisi İsmail Hakkı Polat kripto temelli yardımlara dair tartışmaları CoinDesk Türkiye için değerlendirdi. 

Deprem felaketiyle birlikte kripto para üzerinden yardım yapılması meselesi gündeme geldi. Buradaki temel yaklaşım ne olmalı? Nerede eksiklikler söz konusu?

Kripto paraların blokzincir işleyişi üzerinde şekillenen şeffaf ve denetlenebilir doğası, dünyanın dört bir yanından aracısız ve süratli bağış toplanabilmesine ve söz konusu bağışların ihtiyaca yönelik kullanımı ile birlikte tüm bu sürecin şeffaf, kamusal denetime açık bir şekilde izlenebilmesine olanak tanımakta. Ancak durum böyle iken, bu konudaki başlıca sorunun kripto para/blokzincir kavramlarından habersiz insanların bu konudaki bilgi eksiklikleri, hatta kripto para piyasalarındaki olumsuz gidiş kaynaklı önyargıları olduğunu gözlemiyoruz.

Bir diğer önemli sorun da, kriptoparalara ilişkin bu yönde bir düzenlemenin eksikliği. Halihazırda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2021 yılında kamuoyunda hayli tartışma yaratan “Kripto varlıkların ödemelerde kullanılmamasına yönelik yönetmeliği” dışında konuyu temel anlamda ele alan bir yaklaşım bulunmamakta. Bu da, bu konuda kampanya düzenlemeyi düşünenlerin soru işaretlerini arttıyor. Böyle bir kampanya düzenlense bile toplanacak kripto paraların sahada harcanabilecek nakde dönüştürülmesi de ek bir sorun. Aslında bunu Türkiye’de yerleşik kripto para alım-satım platformları üzerinden sağlamak da mümkün ama söz konusu kuruluşların bağış toplama yetkilerinin olmaması ve zaten düzenlemesi eksik bir ekosistemde çalışmaları nedeniyle konuya biraz mesafeli ve sorgulayıcı yaklaştıklarını da gözlemliyorum. Ve en önemlisi, bu deprem bağlamında olası kısa-uzun vadeli finansman ihtiyacı ve yerli-yabancı kripto bağışçı potansiyeline rağmen devletin de bu konuya ilişkin henüz bir yaklaşım ortaya koymaması da bence en büyük eksiklik.

Oysa çok değil bir yıl kadar önce Ukrayna’da başlayan savaşın daha ilk günlerinde Ukrayna devletinin kriptoparalar üzerinden başlattığı yardım kampanyasının ilk iki haftasında 63 milyon dolar yardım toplanmıştı.

Bu bağlamda düzenlenebilecek kripto para kampanyalarının şeffaf, denetlenebilir ve gerek toplumsal, gerekse yasal güvenilirliği olan bir yaklaşım içinde olması lazım. Aksi takdirde bağış kavramının kutsiyetinden istifade etmek isteyen kimi fırsatçı ve sahtekara da kapı açılabilir. Tüm bunların da ötesinde içinde yaşadığımız bu dramatik süreçte bence en önemli husus, sadece kriptoparalarla ilgili kısmın değil tüm sürecin şeffaflığı. Yani blokzincir üzerinde yürüttüğünüzü söylediğiniz şeffaflık kriptodan nakite dönüşte ve hatta afet sahasına yansımıyorsa bu hassas ortamda OLMAZ! İşte bu hassasiyeti uçtan uca yansıtabilecek nitelikte bir kriptopara bağış blokzinciri, alım-satım platformu ve afet/yardım kuruluşundan oluşan bir yardım değer zincirine ve bu işleyişin yasal kısmını himaye edecek bir kamu kurumuna ihtiyaç var.
 

Burada nasıl bir çözüm öngörülebilir?

Tüm bu eksikliklere ve mevcut manzaraya bakarak halihazırda önerilebilecek en kestirme çözüm ise, İhtiyaç Haritası, Ahbap gibi afet/yardım konusunda deneyimli ve sahaya hakim kuruluşların kamusal bir düzenleyicinin himayesinde düzenleyecekleri kripto para bağış kampanyaları olabilir. Bu sayede söz konusu afet yardım kuruluşlarının yaratacağı güven unsuruyla dünyanın dört bir yanındaki kriptopara ekosistemi oyuncularından bağış toplanabilir ve Türkiye’deki yerleşik kripto para alım-satım platformları üzerinden de toplanan bağış şeffaflıkla nakde dönüştürülüp sahaya aktarılabilir. Düzenleyici kurum himayesi de tüm bu süreci yasal güvenceye alabilmek ve denetimini sağlamak için uygun olur. Aslında İhtiyaç Haritası topluluğu tarafından çok yeni hayata geçirilen S.O.S Chain adlı blokzincir projesi tam da böyle bir işleyişe sahip. Bu işleyişe göre, yurt dışından $USDC token olarak yapılacak bağışları afet durumu oluştuğuna ilişkin güvenli bir haber kuruluşundan alıncak güvenli veri (oracle) geldiğinde afet için biriken para SWIFT üzerinden kurumun Türkiye’deki USD banka hesabına otomatik olarak aktarılıyor ve tüm süreç AVAX blokzinciri üzerinden şeffaflıkla izlenebiliyor.

Kuşkusuz bunlar dışında da birçok farklı işleyiş üzerinden kripto bağış toplanabilir ancak tüm bu alternatiflerin de en temeldeki güven sorununu nasıl bir şeffaflık, denetlenebilirlik ve yasallık içinde çözdüklerine bakılması lazım.

Ve tabii böyle bir bağış sürecini sağlıklı bir şekilde hayata geçirip olumlu sonuçlar alınabilirse, uzun vadede bu konunun kalıcı biçimde nasıl düzenleneceğinin de ele alınması, gelecekteki olası afet durumları için de önemli olacaktır.