Avukat Abide Gülel: “Kimse İzlenmediğini Düşünmesin”

CoinDesk Türkiye’ye özel konuşan Lexcio kurucu ortağı Av. Abide Gülel, düzenlemiş oldukları sertifika programına katılan kamu yetkililerinin blokzincir teknolojilerine ve kripto para dünyasına bakış açısını ve bu teknolojilerde yaşanan anlaşmazlıkların mevcut sistem içinde nasıl çözülebileceğini değerlendirildi.

Lexcio hangi amaçla kuruldu? 

Biz Lexcio’da blokzincir dünyasının hukuki altyapısına yönelik çalışmalar yapıyor, projeler yürütüyor ve bu alanda kendini geliştirmek isteyen avukatlara eğitimler düzenliyoruz. Tüm dünyada bu alanda bir eksiklik olduğunu gördük. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ile yaptığımız iş birliği çerçevesinde kendimize rakip avukatlar yetiştiriyoruz. Avukatlar buraya geliyor ve bizden bu dünyaya dair eğitimlerini alıyor. Blok zinciri konusunda dünyada yaşanan gelişmeleri aktarıyoruz. Bunu hem biz yapıyoruz hem de düzenleyici kurumlar. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) ve Takasbank işbirliği içinde avukatlara işin hukuki altyapısını anlatıyoruz.

Bu çerçevede kripto paralar Türkiye’de nasıl değerlendiriliyor?  

Kriptolar aslında bir para birimi ancak Türkiye, bunu bir para birimi olarak kabul etmiyor. Ödeme aracı olarak da yasakladı. Yasaklayarak da bunun bir para birimi olduğunu kabul etmiş oldu. Çünkü bununla ödeme yapılıyor. Aslında bu konu da hukuken tartışmalı. Para değildir, ödeme yöntemi sayılamaz denen bir kanun yok. Sadece Merkez Bankası’nın (TCMB) çıkarmış olduğu bir yönetmelik var ama sonuç olarak durum bu. Siz bunu ödeme aracı olarak kullanırsanız TCMB yönetmeliğine aykırı hareket etmiş olursunuz.  

Kanunu henüz yok. Peki bu alanda yaşanan bir anlaşmazlık bugünkü sistemde nasıl gideriliyor?  

ABD’de yaşanan bir “Fat finger” olayı var. Bir NFT satışında yanlışlıkla çok düşük bir miktar giriliyor ve program bunu satın alıyor. Bu noktada ne yapılabilir? Programa dava açılamaz. Ancak en nihayetinde bir son yararlanıcı var. Biri fayda sağladı ve sebepsiz zenginleşti. Davacı ona gider. Peki bulunabilir mi? Blok zinciri teknolojisinin güzel yanı bu. Pek çok kişi takip edilemez zannediyor ama bu çok yanlış bir bilgi. Blokzincir aslında çok net takip edilebilen bir teknoloji. Peki bu davayı nerede açabilirim? Türkiye’de olsaydı bu olay, ben o son yararlanıcıya sebepsiz zenginleşme davası açabiliyorum. Bunun için yeni kanun beklememe gerek yok. Çıkacak olan kanun zaten bütün kanunlara atıf yapacak; Borçlar Kanunu, Ticaret Kanun hangisine atıfta bulunursa. Örneğin boşanma davasında varlıklar arasında Bitcoin varsa o da kanun çerçevesinde paylaşılabilir. Bu, bugünkü kanunlarla da yapılabilir.    

Hacklenen platformlarda para kaybeden yatırımcılar için de aynı durum geçerli mi? Bu durumda hukuki olarak neler yapılabilir? 

Türk Ceza Kanunu kapsamında atılabilecek adımlar mevcut. Örneğin yatırımcı hacklendi ve kripto varlığı çalındı. Biz bunu para gibi anlatacağız ama adına para demeyeceğiz. Çünkü kanun bunu gerektiriyor. Ama elbette bu işlerde uzmanlaşmış hukukçulara ihtiyaç var. Hem avukat hem hakim hem de savcı lazım. Kripto varlıklar üzerine olan taslak henüz hazır değil ama kanunlar mevcut. Dağıtık defter teknolojisinden cüzdanın takip edilmesi sağlanabilir. Kripto para yüzlerce cüzdanda bulunsa da en son bir cüzdanda bozulacaktır. Alan kişi merkezi bir borsada kripto parayı bozmak zorunda. Bu cüzdanı takip edip merkezi bir borsaya geçtiği anda avukatları aracılığıyla Müşteri Bilgisi (know your customer - KYC) talep edilebilir. Bununla ilgili bir dava açabilir. Bazı platformlar bilgi paylaşma konusunda son derece esnek. ABD’de bu tip davalar oluyor, para cüzdan cüzdan takip edilerek sonuç alınabiliyor.   

Türkiye’de bu alanda açılmış dava var mı? 

Türkiye’de birkaç tane var. NFT’lerle ilgili davalar var. Kripto borsalara karşı açılmış davalar var. Tedbirler geliyor. Blokzincir teknolojisi izlenebilir bir teknoloji olduğu için para aklayan ya da suça karışmış kişilere temas eden bir müşteri hesabı donduruluyor.  

Kripto paralara haciz konulabilir mi? 

Kripto para merkeziyetli bir borsadaysa biz buna haciz koyarız. Koyuluyor da. Biz önceden 30 bankaya yazardık, şimdi yerel veya yabancı borsalara yazıyoruz. Burada da insanların varlıkları var ve bu, benim açımdan bir para borcun karşılığı. Dolayısıyla haciz koyabiliyorum. İstediği kadar para değil desin haciz konulur. Bazı platformlar bunu dikkate alıp hesabı donduruyor. Varlık orada kalıyor, çekim yapamıyor. Borçlu gelip bize parayı ödemediği sürece de açılmıyor. 

Blok zinciri dünyasında da aslında düzenleyici ve denetleyici kurumların gözetiminden kaçmak çok kolay değil galiba.  

SPK aslında her şeyi biliyor. SPK bu teknolojiyi destekliyor ancak diğer taraftan kara paranın önüne geçmek istiyor. Kimse izlenmediğini düşünmesin. Her şey kayıtlı. Kayıtsız olan çok az şey var bu teknolojide.  

Vergilendirmesi nasıl olabilir bu işin? Türkiye’de işlem bazlı vergi alacağına yönelik söylentiler var. Yüksek vergilendirme olursa yatırımcı yurtdışı borsalara kaçar mı? 

İlerleyen dönemde mutlaka vergilendirilecektir. Ancak vergilendirmek için kanunun olması lazım. Son beş yılda kripto para borsalarında ne kadar giriş çıkış olmuş hepsi geriye dönük olarak incelenebilir, vergi tahakkuk ettirilebilir. Diğer yandan vergilendirme yurt dışında olmayıp Türkiye’de olacak diye bir durum da yok. Türkiye yurtdışından çok farklı hareket etmiyor. Bunun vergisi olacaksa her ülkede olacak. Olmaması, işin kayıt dışına çıkması anlamına geliyor. Vergi oranı değişecektir elbette ama her ülkede olacaktır.

Siz bu alanda kanunun ne zaman çıkmasını bekliyorsunuz? 

Kanun yapmanın ince nüansları var. Uluslararası mevzuatın takip edilmesi gerekiyor. Bütün ülkeler neredeyse eş zamanlı hareket ediyor. Biz geç kalmadık bu arada, herkesle birlikte gidiyoruz. Kamu burada kripto para borsalarına bir banka gibi muamele yapıyor. İşin nereye gideceğini buradan görebiliyoruz. Kripto para borsalarının ödenmiş sermayesini yüksek tutmaya çalışıyor. Denetimleri, kara para aklama politikaları üzerinden sıkıca yapıyor ve cezalar kesiliyor. Ancak sıkı tuttukları bölüm kayıt dışı ve hukuka aykırı, terörle alakalı işler. Yoksa al-sat yapanların sıkı tutulması gibi bir durum yok.  

Kripto para borsası kurmak için sermaye yeterliliği ne kadar olması beklenebilir?  

Şu an bir limit yok. Teknik olarak 50 bin lira ile kripto para borsası açılabilir. Ancak uygulamada bankalar kripto para borsalarına hesap açmak için zaten 10 milyon TL gibi bir sermaye istiyor. Bu mevzuatta yok ama bence doğru bir uygulama. Diğer yandan tam bir rakam telaffuz edilmedi şu ana kadar ama yaptığımız görüşmelerden aklımızda, 6 milyon dolar gibi bir rakam oluştu. Bugün Bitcoin’den bahsediyorsak bunun karşılığı dolarsa, TL’den bahsetmenin anlamı yok zaten. Bu sermaye yeterliliğine sahip olan şirketler ayakta kalacaktır. Pek çok borsanın battığını gördük. Kullanıcılara geri ödeme yapabilecek sermayeleri yoktu. Bu iş dallanıp budaklanacak ve davalar açılacak. Bunun olmaması için bu sermaye yeterliliği gerekli.  

Sosyal medya üzerinden yatırım tavsiyesi verenler fenomenler için yasal bir düzenleme olabilir mi?  

Pek çok olayda bu insanlara kripto para şirketlerinin ücret ödedikleri ortaya çıktı. Burada bir kötü yönlendirme durumu var. Yurtdışında bunun davaları açılmaya başladı. Yakında Türkiye’de de olacaktır. Sosyal medyada sürekli coin önerisinde bulunanlar var. Bunların içinde iyi niyetle takip ettiği piyasalarla ilgili bilgi verenler olabilir. Diğer yandan pek çok insanın aynı yatırımı yapmasını sağlayıp zarar etmelerine neden olan fenomenler de oluyor. İnsanlar zarar ettiyse bu kişiye dava açabilir. Tasarlayarak zarar ettirdiği kanıtlanabilir ise dava açılabilir. Peki bu nasıl kanıtlanacak? Bu tavsiyeler için para alıyorsa ya da sana “al” derken kendisi satıyorsa davaya konu olabilir.