2022 küresel piyasalar için hiç kuşkusuz zor bir yıl oldu.

ABD Borsası %15, tahvil piyasaları %20, kripto piyasaları ise 2021'deki zirvesi baz alındığında %50'den fazla düşüş kaydetti.

2022'nin başlarında, dünya genelindeki merkez bankaları enflasyonu ve ekonomik genişlemeyi yavaşlatmak için faiz oranlarını artırmaya başladı. 

Para ve maliye politikalarının sıkılaştırılması, yatırımcıların riskli ve spekülatif yatırım stratejilerine yönelik iştahlarını önemli ölçüde azalttı ve birçok yatırımcı spekülatif varlıkları ya tamamen satmayı ya da terk etmeyi seçti. Bu makroekonomik baskı geleneksel varlık sınıflarını etkiledi ve kripto para gibi gelişmekte olan varlıklar üzerinde muazzam bir basınç oluşturdu.

2022'ye doğru ekonomik durum kriptonun parlamasına yol açtı. Rekor düzeyde düşük faiz oranları, genişleyen para arzı ve güçlü ekonomi, hep birlikte kripto piyasasında hem fiyat hem benimseme açısından rekor artışlara zemin hazırladı.

Kriptoya ilginin kanıtı

Bitcoin ve Ethereum birlikte tüm zamanların zirvesine çıkarken, DeFi protokolleri rekor büyüklüğe ulaşırken, kripto piyasasının değeri 3 trilyon doları aşarken, NFT pazarı katlanarak büyürken ve risk sermayesi (VC) firmaları birçok kripto işine yatırım yaparken kriptoya yatırımcı ilgisi aşikardı.

Merkezi finans (CeFi) borsaları, verdikleri hizmetler, geleneksel finansal piyasalarda cazip getiriler bulamayan yatırımcılara bu imkanı sunduğundan dolayı inanılmaz bir büyüme yaşadı. İsmini algoritmik stabil coin UST ve kardeş kripto para birimi Luna'dan alan TerraLuna ekosistemi de dahil olmak üzere yeni kripto projeleri inanılmaz ilgi çekti ve büyüme kaydetti.

Riskli ve spekülatif varlık yatırımlarına yönelik yatırımcı iştahı, birçok insanın sonraki yıllarda da süreceğine inandığı ekonomi politikası tarafından yönlendirildi. Tacirler, kurumsal yatırımcılar ve spekülatörler, düşük oranlarda borçlanarak ve bunun sonucunda kripto piyasalarında tanık olunan çılgınlığa katkıda bulunarak kaldıraçlı pozisyonlara girdiler. 

Kripto yatırımcıları geri çekiliyor

Merkez bankalarının gidişatı tersine çevirmesi ve piyasa likiditesini azaltmaya ve faizleri yükseltmeye başlamasıyla bu spekülatif varlıklar da ivme kaybetmeye başladı. Faiz oranlarındaki artıştan dolayı, yatırımcılar daha düşük riskli yatırımları tutma ve cazip getiri elde etme fırsatları buldular. 

Riskli varlıkların fiyatları düşmeye başlayınca kripto piyasasından çıkışlar yaşandı. 2022'nin ikinci çeyreğinin sonu itibariyle kripto piyasasının değeri 1 trilyon doların üzerinde kayıp yaşadı. Kaldıraçlı pozisyonlar gevşemeye başladığında bu ağır satış dalgası hızlandı.

TerraLuna gibi yeni ve heyecan verici projeler, yatırımcılar kripto piyasalarından çıkarken dağılmaya başladı. TerraLuna benzeri projeler, UST'nin ABD dolarından depeg olmasıyla tam bir yıkım yaşadı. Yatırımcılar TerraLuna’nın patlamasıyla milyarlarca dolar kaybetti, tüm piyasa daha fazla baskıyla karşılaştı.

TerraLuna'nın çöküşünün ardından gerçekleşen satışlarla muazzam seviyede sermaye kaybeden Three Arrows Capital gibi hedge fonlarına kaydadeğer fonlar tahsis eden CeFi sezgileri böylece aşırı kaldıraçlı hale geldi. Three Arrows Capital ve diğer kaldıraçlı hedge fonları birçok CeFi şirketinden aldıkları kredileri ödeyemedi ve bu şirketleri iflasa sürükledi. İflaslar başladığında CeFi platformlarında tutulan kullanıcı fonları dondurulunca bireysel yatırımcılar paralarını geri alamadı. Kullanıcılara cazip getiriler vaat eden Celsius ve Voyager Digital gibi şirketler başarısız oldu ve kullanıcılar fonlarını kaybetti.

Kandırma

Yaz sonu itibariyle, kripto piyasaları istikrar belirtileri gösteriyordu. Ekosistemdeki kaldıraç görünüşte piyasalardan tasfiye edilmiş ve yatırımcı tekrar kriptoya güvenmeye başlamıştı. CoinDesk Piyasa Endeksi (CMI), 12 Eylül'de yazın yüksek seviyelerinden birine, 1.092 dolara kadar çıkmıştı. Büyük bir borsa ve emanetçi olan ve büyük CeFi kreditörü BlockFi'ı iflastan kurtaran FTX tarafından yönlendirilen piyasalar tekrar güven kazanıyordu. 

Kurucu Sam Bankman – Fried’in yönettiği görünüşte güçlü FTX, kripto şirketlerine yatırıma devam etti, birçok sıkıntılı startup'ı kurtardı ve kripto sektörünün en güçlü şirketi olarak nam saldı.

Kripto piyasalarına duyulan güven, FTX ve kardeş şirketi Alameda Research'e ilişkin şok edici ifşaatın ortaya çıktığı 2022 sonbaharının sonlarına kadar devam etti. 2022'nin kasımında Binance'ın CEO'su Changpeng Zhao ("CZ"), FTX'in ödeme gücüne ve kendi çıkardığı token'ı, FTT'yi faaliyette tutma kapasitesine dair endişelerini kamuoyuyla paylaştı. Yatırımcılar aniden panik yaparak FTX'ten fonlarını çekmeye başladı. FTT'nin fiyatı sadece birkaç gün içinde yaklaşık 26 dolardan 1 dolara düştü ve FTX müşterilerin mevduat çekimlerini durdurdu.

Daha önce sorunsuz bir şirket olan FTX'in müşteri mevduatlarını ve fonlarını birbirine dahil ettiği ve borç ödemede acziyete düştüğü anlaşıldı. FTX kasım ayı sonlarına doğru ise iflasa sürüklendi. CeFi şirketi BlockFi'ın daha önceki kurtarma paketi iptal edildi ve BlockFi da iflas yolunda FTX'i yalnız bırakmadı. Kripto piyasaları, FTX'teki dolandırıcılığın ve güven istismarının ortaya çıkmasıyla birlikte çöküş yaşadı. Yatırımcılar kripto piyasalarından çıkmaya devam ederken CoinDesk Piyasa Endeksi 795 dolara kadar ciddi bir gerileme yaşadı.

Toparlanma fırsatı

Bu yıl şahit olduğumuz başarısızlıkların hiçbirinin temelinde blok zinciri teknolojisinden kaynaklı bir başarısızlığın bulunmadığını belirtmem gerekiyor. Aslında, sektörde teknik gelişim devam etti ve bu yıl, birçok blok zincirinin tarihinde dönüm noktası oldu. Ethereum, proof-of-work blok zincirinden proof-of-stake blok zincirine geçiş yaparak 2022'de başarılı bir yükseltme yaşadı. Birçok insanın Ethereum ekosisteminin geleceğine fayda sağlayacağına inandığı Ethereum tokenomics'leri de önemli ölçüde değişti.

2022'de görülen başarısızlıklar ve iflaslar, birçok insanın kripto parada daha fazla düzenleme talep etmesine neden oldu. Dolandırıcılık, hırsızlık, sorumsuz kredi tahsisi ve kaldıraçlı işlemler yatırımcılar için, birçok kişi tarafından, makul bir hükümet gözetimi ve düzenlemesiyle kesinlikle ortaya çıkmayacağına inanılan zor şartlar yarattı.

2023 yılına girerken yatırımcılar, mevcut makro ortamın, kriptodaki düzenleme ve güven eksikliğinin ve belirsiz düzenleyici çerçevelerin kripto üzerinde baskı oluşturmaya devam edeceğinin farkında olmalı. Bu konular hala önemliyken ve üstesinden gelinmesi kolay değilken, blokzincir inovasyonu ve ilerlemesi genişlemeye, teknolojiye yönelik kullanım senaryoları ise benimsenmeye devam ediyor. Tüm yatırımcıların kripto portföyleri ile kriptoya yaptıkları yatırımların arkasındaki tezleri gözden geçirmeleri ve ileriye dönük makul kripto yatırımları için bir plan belirlemeleri önem arz ediyor.