“DAO’lar Ben’den Biz’e Geçişte Çok Önemli”

Ülkemizi sarsan deprem olayının sıcaklığında insani yardımlar sürecinde kripto temelli yardımların ve merkeziyetsiz otonom organizasyonların (DAO) önündeki engeller ve olası etkileri tartışılmaya başlandı. İstanbul Blockchain Women Kurucu Üyesi ve akademisyen Dr. Hale Cide Demir uzmanlık alanı olan DAO’ların bu süreçteki konumu ile ilgili CoinDesk Türkiye’ye değerlendirmelerde bulundu.

Şu anda mevcut mevzuat göz önüne alındığında DAO’ların durumu nedir?

DAO’ların temel amacı geleneksel organizasyonlarda önemli bir sorun olan aynı amaç için kooperatif çalışma, güven ve işbirliği yetersizliğini ortadan kaldırmaya yardımcı olmaktır. 

Parçası oldukları Web3 dünyası, kripto varlık ekosisteminde olduğu gibi DAO’lar da hukuksal açıdan düzenlenmedikleri için Web2 organizasyonları, merkezi finans (Ce-Fi) ile iletişimleri sınırlı olabiliyor. Özetle hukuki anlamda DAO’ların kişilik kazandırılma, tanımlama ve düzenleme aşaması ülkemizde henüz hayata geçmedi.

DAO’ların en önemli güçlerinden biri olan ülke sınırı tanımayan merkeziyetsiz doğası da bu düzenlemelerin yapılmasını zorlaştırıyor. Önemli diğer ülke uygulamalarına bakarsak; ABD’nin Wyoming Eyaleti’nde uzun bir süredir tartışılan DAO düzenlemesi 2021 yılında kabul edildi ve DAO’lar yasal bir kişilik kazandı. Bu düzenleme ile bir DAO resmi işlemler yapabilip hukuki süreçlerde taraf olabildiler.  2023 Ocak ayında Finlandiya İletişim Bakanı Timo Harakka Avrupa Birliğine de benzer bir çağrıda bulunarak DAO’ların tanınması inisiyatif oluşturmaya çalıştı.

DAO’lara hızlı adaptasyon için bahsettiğimiz hukuki belirsizliklerinin yanında Web3’e dahil olma (onboarding) süreçlerinin yeterli seviyede kullanıcı dostu olmaması ve gerçek hayatta faydası deneyimlenen proje sayısının az olması diğer zorlaştırıcı unsurlar olarak sıralanabilir. Daha çok insana Web3 felsefesini anlatıp dahil edip kendi cüzdanlarını kullanır hale getirecek farkındalığı yaratmak en hızlı çözüm yolu olarak görülüyor.

DAO’lar konusundaki farkındalık ihtiyacı sadece merkeziyetsiz organizasyonlarda üye olma potansiyeline olan bireyler ile sınırlı değil. WEF’in DAO araçlarını tanıttığı son raporunda olduğu gibi (Kısa süre ieçrisinde Türkçe’ye çevrilmiş halini yayınlayacağım.) DAO’ların açtığı alan ve organizasyonlar için kullanabilecekleri çözüm yolları için ortak çaba göstermemiz gerekiyor.

Kripto ile ödeme ülkemizde legal değil. Yardımlarda durum nedir? Kripto üzerinden yardım toplanabilir mi? Toplanırsa nasıl harcanır/kullanılır?

TIMES’ın da kapağında yer aldığı gibi merkeziyetsiz organizasyonların getireceği en önemli faydalar başta “Güven” olmak üzere kendi datanın, üretiminin sahibi olabilme ve işbirliği ölçeğinin arttırılması olarak sıralanabilir. Tüm yardım faaliyetlerinin açık, şeffaf ve güvene ihtiyaç duymayacak şekilde düzenlenebilmesi konusunda DAO’lar ve organizasyon yapıları hepimiz için ortak bir zemin yaratma potansiyeline sahip. 

Merkez Bankası Yönetmeliği’ne göre kripto varlıklar üzerinden doğrudan ya da dolaylı ödeme yapılamıyor. Ek olarak yardım toplama faaliyeti resmi olarak yardım toplamaya izinli organizasyonlar tarafından gerçekleştirilebiliyor. Bu nedenle ülke ölçeğinde bu işlemler DAO üzerinden organize edilemiyor.

Kısa süre önce MASAK tarafından Ahbab Platformu ve ardından gelişen süreçte aralarında İhtiyaç Haritası ve Kızılay’ın da bulunduğu bazı sivil toplum kuruluşlarına verildiği iletilen izin ile sınırlı bir süre ile ilgili platformların cüzdanlarından kripto varlık bağışları kabul edilmeye başlandı. Blockchain’in şeffaf bilgilendirme ve geriye yönelik değiştirilemez doğası ile bu cüzdanların tüm hareketleri izlenebiliyor. Şimdi bir sonraki adım için bu izinler ile ilgili düzenlemelerin yapılmasını beklenecek.

Dünyada Ukrayna-Rusya Savaşı gibi olaylar yardım faaliyetlerinde DAO’ların etkisini gösterdi. Türkiye’de insani yardım konusunda DAO’lar etkileşebilir mi? Burada DAO’ların işlev görmesini engelleyen konular neler?

Türkiye, kripto varlık sahipliği açısından dünyadaki en yüksek kullanıcı sayısına sahip ülkelerden biri. Bu nedenle kripto varlık ekosisteminde de bilinirliği yüksek. Ülke dışında kripto varlık ekosisteminde çalışan çok güçlü Türk aktörler var. Özetle etkinleşebilir ve çok kısa sürede çok hızlı kaynak toplanabilir.

Yardım toplamayı düzenleyen kanunlar ve DAO organizasyon yapısının henüz hukuki açıdan tanınmaması en kritik engeller olarak ortaya çıkıyor. Dün süreli de olsa verilen izin DAO’lar konusunda farklı açılımların da ileride mümkün olabileceği konusunda ekosistemi heyecanlandı.

Böyle dönemlerde scam uygulamalar da devreye girebilir. İnsani yardım odaklı bir DAO’nun scam olmadığını nasıl anlayabiliriz?

DAO’nun hangi amacı yerine getirmek için ne tür bir organizasyon yapısı ile kurulduğuna bakılmalıyız.

Özetle, DAO’nun kuruluşu için hazırlanan teknik dokümanına (whitepaper) ve bilgilendirme için notion vb. kanallarda yayınlanan bilgileri dikkatlice okumalıyız. Web3 dünyasında alıştığımız anlamdaki kredibilite skorları çalışmadığı için DAO başlatıcılarının, üyelerinin itibarı çok önemli. Üye olan kişi, topluluk ve organizasyonların itibarı ve önceki projeleri hakkında araştırma yapmalıyız. Ek olarak aşağıdaki sorulara cevap arayabiliriz.

•          Toplanan fonun hangi ihtiyacı, hangi koşullarla ve ne kadar süre ile karşılayacağı belirli mi?

•          Çalışma grupları nasıl düzenlenmiş?

•          DAO’nun karar alma mekanizmaları ne kadar şeffaf, dağıtık?

•          Kimler yeni kararlar için öneri metni hazırlayabiliyor?

•          Nasıl bir karar matriksleri var? Bu matriks hangi koşullarda değişebiliyor?

•          Fon dağılımı üzerindeki kararlar oylamaya açık mı? Hangi oylama şekli kullanılıyor?

•          Fonların nasıl kullanılacağı ve dağıtılacağı net olarak belirtilmiş mi?

•          Dağıtım için işbirliği yapılacak diğer organizasyon ve kanalların bu fonun kullanımı özelinde izinleri var mı?

•          Hazine yönetimini düzenleyen şartlar nelerdir?

•          Toplanan fon üzerinde kim ve kimler söz sahibi olabiliyor?

•          Toplanan kripto varlıklar hangi varlık cinsinden ne kadar süre ile hazine de tutulacak?

•          Saklanan cüzdan çok imzalı mı(Multisig)? 

•          Tamamen açık (public) blockzinciri mi kullanıyorlar? Tüm işlemler takip edilebiliyor mu?

•          Hangi blockzinciri üzerinde kurulmuş? Hangi akıllı sözleşmele koşulları kullanıyor?

•          Üyeler ve bağışçılar için KYC (Müşterini Tanı) aranıyor mu?

•          Nasıl bir denetim mekanizması kurulmuş? Web3 özelindeki proje denetimi yapan organizasyonlardan alınmış sertifikaları var mı?

Web2 sürdürülebilirlik, yardımlaşma için genel amaçlı koordinasyon, işbirliği ve küresel birlikte üretim için gereken ekonomik araçlardan yoksundu. Web3 ile güç el değiştiriyor. Web3 felsefesi ile organizasyonlardan insanlara, kâr odaklılıktan karşılıklı refaha, “ben”den “biz”e doğru çok hızlı bir gidiş var. Sonuç olarak DAO bu açıdan bakıldığında temelde doğru kaynağın doğru yardımı sahibine ulaştırması için donanımlı bir araç olarak görülebilir. Bu nedenle gerekli hukuki taban oluştuktan sonra fon toplama işini DAO ile yapıp izinli yardım kuruluşlarının üzerinden yardıma ihtiyacı olanlara ulaştırılmasını sağlamak en hızlı çözüm yolu gibi gözüküyor. Web3’ün genelinde olduğu gibi DAO’larda da deneme-yanılma yolu ile birlikte gelişip toplulukların ve yönetişimin gücü ile en doğru yolu ortak akılla bulacağız.