Değiştirilebilirlik, NFT'lerin hızlı yükselişinin ardından 2021'in kalıcı teması oldu. Ancak "yarı değiştirilebilir" token’lar nedir ve nasıl çalışırlar?

Değiştirilemez token’lara (NFT'ler) yönelik ilgi geçen yılın ilk yarısında şaşırtıcı seviyelere ulaştı. NonFungible'dan alınan veriler, NFT satışlarının ilk çeyrekte 2,4 milyar doları aştığını, yani önceki üç aya göre 20 kat fazla olduğunu gösterdi. Önde gelen Ethereum tabanlı NFT pazarı OpenSea'nın 1 Ağustos'ta günlük ortalama 8,3 milyon dolarlık işlem hacminden 49 milyon dolarlık rekor bir işlem hacmine ulaşmasıyla bu ivme yılın ikinci yarısında şimdiye kadar hiçbir yavaşlama belirtisi göstermedi.

Ethereum blok zincirinde çıkış yapan ilk NFT koleksiyonlarından CryptoPunks'ın ortalama fiyatı da aynı ay içinde NFT başına 66.919 ETH (basım zamanında yaklaşık 220.000 dolar) ile rekor kırdı.

Patlayıcı büyüme, değiştirilemez (non-fungible) varlıklar etrafında değiştirilebilir (fungible) olarak başlayan ve değiştirilemez (nonfungible) hale gelen yeni bir "yarı değiştirilebilir" token (SFT) türünün ortaya çıkması da dahil olan yeni bir yenilik dalgasını başlattı. Bu terimleri irdeleyelim.

Değiştirilebilir (Fungible) Token’lar

Yatırımcıların düzenli olarak izlediği ve ticaretini yaptığı kripto varlıklarının çoğu değiştirilebilirdir, yani kolayca birbiriyle takas edilebilir. Örneğin, iki kişi bir etheri diğeriyle değiştirirse, değer kaybı olmaz ve taraflardan hiçbiri diğerinden daha iyi durumda olmaz. Bunun nedeni, herhangi iki ether veya herhangi iki bitcoin arasında bu konuda herhangi bir değer farkı olmamasıdır ("kirli paralar" - daha önce çalınmış veya yasa dışı faaliyetlerde kullanılmış olan paralar hariç).

ABD doları gibi itibari para da değiştirilebilir. Başka bir deyişle, değiştirilebilirlik, bir token’ın (veya para biriminin) aynı türden diğer token’la değerinde hiçbir değişiklik olmadan takas edilebilmesi veya değiştirilebilmesidir. 

Değiştirilemez (Non-fungible) Token’lar 

NFT'ler, sanat eseri, koleksiyon, oyun içi zamanlar, müzikler veya sanal emlak gibi benzersiz ve kıt bir şeyin dijital sahipliğini temsil etmek için kullanılabilen blok zinciri tabanlı token’lardır. Her öğenin, onu kimin yarattığı veya ne kadar nadir olduğu gibi içsel özelliklere bağlı olarak farklı bir değeri bulunduğundan, bu, NFT'lerin ether veya ABD doları gibi karşılıklı olarak değiştirilemeyeceği anlamına gelir. Örneğin, bir dijital beyzbol kartı bir sanal arsa ile 1:1 değiştirilemez. İkisi tamamen farklı varlıklardır. Bununla birlikte, dijital beyzbol kartı son derece nadir bir koleksiyonun parçası olabilir ve sanal arazi istenmeyen bir yerde olabilir.

NFT'ler bir blok zincirinde depolandığından, her token aşağıdaki özelliklere sahiptir:

• Bölünemez: NFT'lerin parçalarını satın almak mümkün değildir
• Bozulamaz: Yok edilemez veya kaldırılamaz
• Değiştirilemez: Altta yatan bilgileri bir kez sakladıktan sonra değiştirmek imkansızdır.
• Doğrulanabilir: NFT'ler halka açık blok zincirlerde depolandığından, özgünlük ve sahiplik, herhangi bir zamanda herkes tarafından kolayca doğrulanabilir.

Yarı-Değiştirilebilir (Semi-fungible) Token’lar Nedir?

SFT'ler, yaşam döngüleri boyunca hem değiştirilebilir hem de değiştirilebilir olmayan nispeten yeni bir token grubudur. Başlangıçta, SFT'ler, diğer benzer SFT'lerle benzer şekilde alınıp satılabildiğinden, normal değiştirilebilir token’lar gibi davranır. 

Örneğin, geçerli bir 10 dolarlık Amazon kuponunu temsil eden bir token, aynı son kullanma tarihine sahip özdeş bir kuponla aynı değere sahip ve bu nedenle de değiştirilebilir olacaktır.

Bu özel türdeki token’ları "yarı değiştirilebilir" yapan ayırt edici faktör, bir kez kullanıldıklarında, değiştirilebilir token’ların görünen değerini kaybetmesidir. Bu değiş tokuş edilebilir değer kaybı, süresi dolmuş token’ları değiştirilemez hale getirir.

Bunu anlamanın başka bir yolu, The Beatles'ın son performansını görmek için bir konser biletini temsil eden bir token’a sahip olduğunuzu hayal etmektir. Bilet, aynı tarihte ve aynı oturma alanında aynı grupta olması koşuluyla, sembolik bir değere sahip olacak ve özdeş başka bir konser bileti ile değiştirilebilir. 

Konser sona erdiğinde, bileti temsil eden token koleksiyonluk bir hatıra haline gelecek ve tamamen yeni bir değere sahip olacaktı. Bu aynı zamanda, farklı bir grubu görmek için token’ın artık aynı ilk sembolik değere sahip geçerli bir konser biletiyle değiştirilemeyeceği anlamına da gelir.

İtfa (yerine getirme) üzerine değiştirilebilir bir token’dan değiştirilemez bir token’a dönüşme süreci, yarı değiştirilebilir token’ların adını aldığı yerdir.

Yarı Değiştirilebilir Token’lar Nasıl oluşturulur?

Bugün, Ethereum'un ERC-1155 standardını kullanarak SFT'leri basmak mümkündür. Bu, da Ethereum blok zincirinde diğer tüm ERC tabanlı projelerle uyumlu tokenlar oluşturmak için tasarlanan birkaç Ethereum token standardından biridir.

ERC-1155 standardı, 2017 yılında blok zincir oyun geliştiricileri Enjin, Horizon Games ve The Sandbox tarafından geliştirilmiştir ve temel olarak ERC-20 (fungible token) ve ERC-721 (non-fungible token) standartlarının bir kombinasyonudur. Bu, belirli koşullar ortaya çıktığında kendi kendini yürüten bir bilgisayar programı olan tek bir akıllı kontrat kullanarak hem değiştirilebilir hem de değiştirilemez token’lar oluşturmayı ve yönetmeyi mümkün kılar.

SFT'ler özellikle altın külçeleri veya V-Papeller gibi oyun içi para birimi gibi değiştirilebilir unsurların yanı sıra koleksiyon ve silahlar gibi değiştirilemez öğelerin bulunduğu oyun endüstrisinde kullanışlıdır. Bu, oyun şirketlerinin her iki tür token oluşturabileceği ve bunların birlikte çalışabilir olmasını sağlayabileceği anlamına gelir, böylece oyuncular silah gibi şeyleri altın külçeleriyle kolayca takas edebilir ve bunun tersi de geçerlidir.