Optimism, Ethereum ağı üzerinde bulunan ve dolandırıcılık kanıtlarını kullanan bir ikincil katman çözümüdür. Bu ne demek? Ethereum’un üzerinde bulunan ikincil bir kat gibi düşünebilirsiniz. Üzerinde bulunduğu için bir nevi güvenliğini Ethereum’dan sağlamakta. Ayrıca direkt Ethereum ağını kullanmadığınız için hem daha ucuz hem de daha hızlı işlem yapabilmenizi sağlayan bir çözümdür. Ayrıca Optimism, ağda bulunan Kilitli Varlık Miktarı’na (TVL) göre en büyük 2. ikincil katman çözümüdür.

İyimser Vizyon (Optimistic Vision)

Web aracılığıyla potansiyel yeni bir gerçekliğin ortaya çıktığı ifade edilir. Bu yeni gerçeklikte vatandaşların sadece yer edindiği bir gerçeklik değil aynı zamanda kendi kendilerini yönettiği bir siber uzay aleminin var olabileceği anlaşılmıştır. Ama bu yeni gerçeklik fiziksel dünya için yaratılan ekonomik modellerle sürdürülemez. Bu yüzden Kamu Malları’nın (Public Goods) çok daha ön plana çıktığı yeni bir ekonomik bakış açısına ihtiyaç duyulmuştur. İyimser Vizyon ise bu bakış açısını sağlamaya çalışır.

Daha fazla detaylı bilgi edinmek için Optimism’in kendi sitesinde bulunan Optimistic Vision sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

RetroPGF Neyi İfade Eder?

Geriye Dönük Fonlama

Normalde projeler veya organizasyonlar fonlanacağında ileriye doğru planlarına göre bir fonlama sağlanır. Geriye Dönük Fonlama (Retroactive Funding) ise geçmişte yapılan işlerin veya yaratılan işlerin yapıldıktan sonra fonlanmasına verilen isimdir. Normalde hem geleneksel dünyada hem de blockchain dünyasında hibe programları genellikle ileriye yönelik olacak şekilde tasarlanmıştır. Özellikle Optimism’in RetroPGF turlarıyla birlikte geriye dönük fonlamaların daha da arttığını/artacağını gözlemlemek mümkün.

Kamu Malları

Kamu Malları (Public Goods) topluma fayda sağlayan, rekabet ortamı yaratmayan projelere/ürünlere verilen isimdir. Kamu Malları, İyimser Vizyon’da bahsedilen gelecek için oldukça önemli bir yere sahiptir. Çeşitli şirketlere yatırım yapılan geleneksel bir ekonomik model yerine etki yaratan ve bu etkinin karşılığını etkiyi yarattıktan sonra geriye dönük bir şekilde alabilen kamu mallarının olduğu bir gelecek düşünülmektedir.

Kamu Malları ile ilgili daha fazla bilgi edinmek için Devconnect haftasında gerçekleşen, Taylan Ünal ve Sümeyra Bostancı’nın konuşmasını dinleyebilirsiniz.

RetroPGF Turlar Nasıl Gerçekleşir?

Başvuru

Öncelikle bu RetroPGF turları herkesin başvurusuna açıktır. Herhangi bir yerden izin almadan başvuru gerçekleştirilebilir. Genelde projelerin veya kişilerin başvurması için bir aylık bir başvuru zaman aralığı verilir. Başvuru yaparken projeler veya kişiler Optimism ekosistemi için yarattıkları etkileri anlatmaları gerekmektedir. Aynı zamanda bu etkilerin kanıtlanabilir olanlarını çeşitli bağlantılar ve veriler ile kanıtlamalıdırlar.

İnceleme

Başvurular herkese açık olduğu için bu suistimal edilebilmektedir. Bu yüzden her başvurunun tura katılamaması gerekir. Öncelikle dolandırıcılık içeren başvuruların veya Optimism ekosistemine gerçek bir etki yaratmayan projelerin elenmesi gerekir. Tabi etki dediğimiz şey her zaman nicel bir değer olmayabilir. Bundan dolayı burada elemeleri yapması için Badgeholder dediğimiz kavram yazımıza giriyor.

Badgeholder (Citizen) Nedir?

Badgeholderlar aslında Optimism’de tek bir kişi olduğunu kanıtlayan kişilerden oluşan kapalı bir gruptur. Bu kapalı grubun görevi RetroPGF turlarıyla ilgilenmektir. Zaten RetroPGF turlarıdna yer alan projelerin ne kadar hibe miktarı alacağına da Badgeholder olan kullanıcılar karar verecektir. Aynı zamanda her RetroPGF turunda Badgeholder sayısı da artacaktır. Yazının istatistikler kısmında her turda kaç Badgeholder olduğunu görebileceksiniz.

Badgeholderlar arasından inceleme görevinde yer almak isteyen kişiler kendilerini belli eder. Daha sonra şikayet edilen projelerin hepsi her projeyi en az 5 Badgeholder inceleyecek şekilde inceleme altına alınır. Her projenin turda kalıp kalmayacağına onu inceleyen 5 Badgeholder’ın verdiği oy karar verecektir. Eğer çoğunluk tura katılmasının uygun olduğunu düşünürse proje tura katılabilecektir. 

Oy Verme

Daha önce de bahsettiğim gibi RetroPGF turlarında oy verme yetkisi sadece Badgeholder’lardadır. Doğal olarak bir kişi kendini farklı kişiler gibi göstererek oylamayı suistimal edemez. Oylamak için de yine 3-4 hafta arasında süre tanınmaktadır. Badgeholder’lar çıkar çatışması yaşadıkları projeleri yönetişim forumunda belirtmeli ve bu projelere oy kullanmamalıdır. Oylama gizli gerçekleşir. Lakin Optimism Foundation bu oylamaların çıkar çatışması içermediğini kontrol etmek için oylamaları görebilmektedir. 

Optimism RetroPGF Tur İstatistikleri

Round 1

Toplam Hibe Miktarı: 1 Milyon Dolar

Badgeholder Sayısı: 24

Proje Sayısı: 76

2021’in son çeyreğinde gerçekleşti yani 2 yıl önce. Her ne kadar 76 proje aday olarak gösterilmiş olsa da sadece 58 proje fon alabildi. İlk deney olduğundan ödül miktarı OP token cinsi yerine direkt dolar cinsinden belirlendi. 

Round 2

Toplam Hibe Miktarı: 10 Milyon OP ~ 20 Milyon Dolar

Badgeholder Sayısı: 71

Proje Sayısı: 195

2023’ün ilk çeyreğinde gerçekleşti. Badgeholder sayısı önemli miktarda arttırıldı. Ödüller OP olarak dağıtılmaya başlandı.

Round 3

Toplam Hibe Miktarı: 30 Milyon OP ~ 50 Milyon Dolar

Badgeholder Sayısı: 145

Proje Sayısı: 643

2023’ün son çeyreğinde gerçekleşti. Turun dizaynı önemli ölçüde önceki turlardan alınan dersler ile geliştirildi. Proje sayısı önceki turun 3 katına çıktı. Özellikle küresel Ethereum ekosisteminde oldukça ses getiren bir konu oldu.

Tek Türk Badgeholder ile Röportaj

Bu turda edindiğimiz bilgilere göre tek Türk badgeholder Clave’in kurucu ortağı ve ITU Blockchain’in eski başkanı Ulaş Erdoğan. Kendisine hem Optimism ekosistemi ile ilgili hem de geriye dönük fonlama ile ilgili sorular sordum. Cevaplarını da sizle paylaşmak istiyorum.

Sence Optimism’in kurguladığı yaratılan etkilerin geriye dönük şekilde fonlanması etkili bir sistem mi? Yoksa geleneksel şekilde ileriye dönük fonlama sistemi daha mı mantıklı?

Geriye veya ileriyi dönük fonlamanın farklı avantaj ve dezavantajları olduğunu düşünüyorum. Maalesef geriye dönük bir fonlamada o projenin geliştirilme esnasındaki ihtiyaçlarını karşılayamayıp fonlama ile belirli projeden daha çok verim alma fırsatını kaçırıyoruz. Bir yandan da proje üzerinde devam etmeyecek veya artık katkı sağlamayacak ekiplere sağlanan fon ekosistemin gelişmesinde etkiyi arttırıcı şekilde yön vermiyor. Olumlu yönden bakacak olursak da artık etkileri görülmeye başlamış projelerin fonlanması sebebiyle kaynakların daha doğru bir şekilde dağılımı mümkün kılınmış oluyor ve yanlış fonlamaya yönelik riskler azaltılıyor. Sonradan gelen fonlamanın ise projeyi devam ettirmeye yönelik bir teşvik olarak değerlendirebiliriz. İyi bir sistemde ileriye ve geriye dönük fonlamanın bir arada olması gerektiğini düşünüyorum. Ekipler, belirli hedefler doğrultusunda ileriye dönük fonlanıp ürünler ekosisteme sunulabilir. Ancak yalnızca ileriye dönük dağıtılacak fonlar, geniş bir ekosisteme açık bir şekilde fonların dağıtılmasını engelliyor. Geriye dönük fonların dahil olması ise belirli bir ekosisteme katkı sağlamaya teşvik ediyor.

RetroPGF 3. turunda Badgeholder oldun. Senin için proje inceleme ve oylama gibi süreçler nasıl geçti? Sorunlar yaşadın mı?

Benim için üçüncü tur, “review” ve oylama olmak üzere iki bölüm ile tamamlanmış oldu. “Review” yani inceleme bölümünde tura başvurmuş ancak kuralları ihlal ettiği gerekçesiyle şikayet edilen 1039 projenin değerlendirmesinde gönüllü olarak yer aldım. Bu süreçte farklı projeleri önden tanıma fırsatı bulup turun daha adil geçmesine katkı sağlamış oldum ve yalnızca 79 projenin tura dahil edilmesine karar verdik. Bu bölümde ise tura yönelik “spam başvuru” sorununu ise yaklaşık bin projenin elenmesiyle görmüş olduk. “Review” aşamasının tamamlamasıyla ise oylama tüm badgeholder’lara açılmış oldu.

Bu bölümde ise aday projeleri, yarattıkları etki ve bu etki karşılığında ne kadar fonlandıkları ölçeğinde değerlendirdik. Bu bölüm ise çok sayıda projenin çeşitli çalışmalarını inceleme gereksinimi sebebiyle zorlayıcı geçti. Ben de oylama süresi boyunca özellikle kendi ilgi alanımda veya daha net anlayabildiğim projelerden başlamak üzere fonlanması gerektiğini düşündüğüm projeleri oy pusulama ekleyerek başladım. Ardından Twitter üzerinden öneri alarak ve diğer badgeholder’ların hazırladığı listeleri inceleyerek proje havuzumu zenginleştirdim. Sonrasında oy pusulamda yer alan projeleri kendi aralarında değerlendirerek her projeye dağıtacağım ortalama katsayılara yönelik sıraladım. Oy verme dönemi boyunca da ekleyeceğim yeni projeleri katsayılarıyla yerleştirirken bir yandan da hibe almaya hak kazanması muhtemel proje sayısını sürekli takip ederek toplam ne kadar oyu, ne şekilde dağıtmam gerektiğine karar vermeye çalıştım. Son günde ise yaptığım incelemeler ve öngörülerim sonucunda oylarımı gönderdim.

 Sorunlarla devam edecek olursak oy verme aşaması ciddi sorumluluk içeren bir süreç olması sebebiyle aslında zorlu geçti. Henüz deneysel konumda olan bir oy verme mekanizmasıyla kısa sürede çok sayıda projeyi incelemek ve değerlendirme yaparken net adımlar takip etmeniz mümkün olmuyor. Verdiğiniz oy projelere katkı sağlayabilirken yanlış bir değerlendirme sonucu oy verdiğiniz projelerin daha düşük hibe almasına sebep olmanız da mümkün. Bazı projelerin ise hak ettiğinden fazla fonlandığını düşünerek düşük oy verebiliyorsunuz. Kısacası mekanizmayı anlamaya çalışırken hem doğru kararı vermek hem de adil bir şekilde olumsuz kararlar da verme ihtiyacını zorluklar olarak nitelendirebiliriz. Yine de oylama mekanizmasının bazı geçmiş alternatife göre birçok konuda başarılı olduğunu düşünüyorum. Geliştirilebilecek konular olarak küçük projelerin kendini ve etkilerini duyurarak fon toplamada zorlanmasını, fon haketmeyen büyük projelerin ise tanıtım gücüyle öne çıkmasını ekleyebilirim.

Bu büyük hibe miktarlarından faydalanmak isteyen okuyucularımıza ne tavsiye edersin?

Her zaman, blockchain ve Ethereum alanlarında yapılan bireysel ve topluluklara katkı sağlayan çalışmaların karşılıksız kalmadığını düşünmüşümdür. Gerçek hayat sorunlarını anlayıp nasıl çözebileceğimize odaklandığımızda, bu yolda kendimizi ya da çevremizi nasıl geliştireceğimiz ve çözümler üreteceğimiz üzerine çalıştığımızda çeşitli maddi karşılıklar da edinmeye başlıyoruz.

 Optimism RetroPGF ve benzeri hibeleri ise bu kategoride değerlendirebiliriz. Hibe miktarlarından faydalanabilmek için ekosisteme katkı sağlayıp bir etki yaratmanız gerekiyor. Ethereum ekosistemi gibi Optimism ekosistemi de herkese kollarını açan bir konumda. Bu yüzden herhangi bir şeyi beklemeden hızlıca Optimism hakkında araştırmalar yapmaya başlayabilirsiniz. Discord sunucusuna girip ister ana dilinizde ister yabancı dillerde sorularınızı sorup cevapları edinebilir, daha sonra da başka soru soran kişilerin sorularını cevaplayabilirsiniz. Bütün bu yaptıklarınız birer etki yaratıyor. Bu yarattığınız etkileri göstererek siz de bir sonraki RetroPGF turuna başvuruda bulunabilirsiniz. Okuyuculara, fırsatları yakalayabilmek için gelişmeleri yakından takip etmesini ve tabii ki bunla beraber üretmeye devam etmesini önerebilirim.

Son Sözler

Optimism token ekonomisine göre toplamda 840 Milyon OP token geriye dönük fonlama için ayrılmış durumda. Üçüncü turun da sonlanmasıyla bu tokenların yalnızca 40 Milyon’u kullanılmış olacak. Anlayacağınız bu şekilde milyonlarca dolarlık fon dağıtılmaya devam edilecek. Eğer hali hazırda blockchain ekosisteminin içerisindeyiz, projeniz veya organizasyonunuz varsa bunları nasıl Optimism’le birleştirebileceğinizi düşünebilirsiniz. Eğer yeni dahil olmak istiyorsanız ülkemizde gerçekleşen birçok etkinliğe gidebilir, online etkinliklere istediğiniz yerden bağlanabilir ve üretilen Türkçe içerikleri tüketebilirsiniz. Ekosistemde hepinize ihtiyacımız var.

 Okuduğunuz için teşekkür ederim. Saygılarımla.