Blok zincir teknolojisi, işlemlerin bir aracıya ihtiyaç duymadan taraflar arasında gerçekleşmesini sağlayan, kripto paranın arkasındaki itici güçtür. Blok zincire ve kullanılan mutabakat yöntemine bağlı olarak, kripto para işlemlerinin gerçekleşmesi birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilir.

Hem proof-of-stake hem de proof-of-work mutabakat sistemlerinde, bekleyen işlemler; bir madenci veya doğrulayıcı seçene, sıraya dizene ve o bilgiden bir blok oluşturana kadar bekledikleri ağdaki herkese açık bir bekleme alanında -diğer adıyla “mempool”- tutulur. O blok daha sonra ağdaki düğümler (nodes) tarafından doğrulanır ve resmi zincire eklenir.

Ancak bekleyen bir işlem mempool’da durduğu sırada, madencileri ve doğrulayıcılar bunları bir bloğa ekleyerek, çıkararak veya yeniden sıralayarak kâr etmenin yolunu buldular. Bu yöntem maksimal (eskiden madenci) çıkarılabilir değeri, yani MEV’i kapsar.

MEV nispeten yeni bir olgudur ve Flashbots gibi araştırma ve geliştirme grupları bununla ilgili riskleri azaltmak için çalışmaktadır. Ethereum Vakfı’na göre, bazı MEV çıkarma metotları kötü amaçlıdır ve kullanıcı için daha kötü bir deneyimine sebep olurken, diğer yöntemler ağ yetersizliklerini düzeltmeye yardımcı olabilir.

MEV en büyük ikinci blok zincir olduğu için,  en yaygın olarak Ethereum ile ilişkilendirilirken, MEV’in Ethereum'a özgü bir şey olmadığını belirtmek önemlidir. MEV stratejileri, dünyanın en büyük blok zinciri olan Bitcoin’de daha az kazançlıdır. Bunun nedeni ise, Ethereum ve benzeri blok zincirlerde MEV çıkarmak için önemli bir fırsat olan akıllı kontratların Bitcoin’de bulunmamasıdır.

MEV Nedir?

MEV’den, bazen madencilerin esasında kullanıcılardan toplayabildiği “görünmez bir vergi” olarak da bahsedilir. Bu, bir madencinin bir blok zincir ağında bir blok üretirken işlemler arasında gidip gelirken elde edebileceği maksimum değerdir.

Bu aktivite ilk kez 2014 yılında, madencilerin kişisel kazanç sağlamak için işlemleri sessizce yeniden ayarlayabileceği konusunda uyaran Pmcgoohan takma adlı bir algoritmik borsacı tarafından öngörüldü.

Borsacı, Reddit'teki bir ileti dizisinde "Madenciler çalıştırdıkları bütün kontrat kodunu (açıkça) görebilirler ve işlemlerin yürütülme sırası da bireysel madencilere bağlıdır" yazdı ve ekledi: “Ethereum’un herhangi bir market uygulamasında bir madencinin önden kendine avantaj sağlamasını ne durdurabilir?”

Akıllı kontrat araştırmacısı Phil Daian ve iş arkadaşları, 2019 tarihli "Flash Boys 2.0" başlıklı bir makalede, "madencilerin belirli bir zaman dilimi içerisinde işlem manipülasyonlarından çıkarabilecekleri toplam ETH miktarına" atıfta bulunmak için "madenci çıkarılabilir değer" (MEV) terimini bularak bu fikri genişletti. Bu olay, araştırmacılar Dan Robinson ve Georgios Konstantopoulos'un Ağustos 2020'de MEV'i kontrol altına almak için kullanılan şiddetli rekabet ve gölgeli yöntemler nedeniyle Ethereum mempool'unu "karanlık bir orman" olarak tanımlayan bir blog yazısı yayınladıktan sonra popülerlik kazandı.

Flashbots, bu yazı sırasında, 2020'nin başından beri Ethereum'daki işlemlerin yeniden sıralanmasından 674 milyon doların üzerinde para çekildiğini tahmin etmekle birlikte bazı araştırmacılar bu miktarın çok daha fazla olabileceğini öne sürüyor.

MEV nasıl çıkartılır?

MEV’i Ethereum gibi bir ağ üzerindeki blok üretiminden çıkarmanın farklı yolları vardır. 

MEV, ilk olarak madencilerin işlemlerin sırasını ve bir bloğa eklenmesini kontrol ettiği proof-of-work bağlamında kullanıldı. Bu yüzden, orijinal kısaltma “madenci çıkarılabilir değer” anlamına geliyordu.

Ethereum Vakfı, teoride, ağ madencilerinin veya doğrulayıcılarının MEV miktarını tümünü alması gerektiğini, çünkü bir MEV çıkarımının başarısını garanti edebilecek tek tarafın onlar olduğunu belirtmektedir. Ancak, MEV'in büyük bir kısmının, karlı MEV fırsatlarını tespit etmek için karmaşık algoritmalar çalıştıran ve süreci otomatikleştirmek için botlar kullanan "searchers (araştırmacılar)" denilen bağımsız ağ katılımcıları tarafından gerçekleştirildiği belirtilmektedir.

Vakıf bu durumu, "Madenciler/doğrulayıcılar, tam MEV miktarının bir kısmını zaten alıyorlar çünkü araştırmacılar, kârlı işlemlerinin bir bloğa dahil edilme şansının artması için yüksek gas ücretleri (madenciye/doğrulayıcıya giden) ödemeye razı oluyorlar" diyerek açıklamaktadır.

İşte MEV çıkartmak için kullanılan taktiklerden bazı örnekler:

Front-Running (Önden yürütme): Bazı araştırmacılar, karlı işlemler için mempool'u taramak için " generalized front-runners (genelleştirilmiş ön-yürütücüler)" adı verilen botlar kullanır. Kârlı bir fırsat tespit edildiğinde bot, bir kullanıcının işlemini daha yüksek bir gas fiyatıyla kopyalayacak ve bu şekilde madenciler de bu işlemi diğerlerine tercih edecek.

Bazı gruplar bu aktiviteyi iyi niyetle kullanmaya çalışıyor. Flashbots, Ethereum kullanıcılarının ve madencilerinin bir blok içinde tercih ettikleri işlem sırası konusunda iletişimlerine izin veren bir hizmet yürütmektedir. Ethereum Vakfı'na göre bununla, "verimli MEV çıkarımı için adil bir ekosistem" amaçlanıyor ve genelleştirilmiş ön-yürütücülerin etkinliği azaltılıyor.

Sandviç Saldırısı: Bu terim, genellikle kripto para fiyatlarını manipüle etmek için kullanılan kötü niyetli bir önden yürütme türünü ifade eder. Bu olay, bir araştırmacı merkeziyetsiz bir borsada (DEX) bekleyen büyük bir işlem tespit ettiğinde ve yapay bir fiyat değişikliğinden yararlanmak için hemen önüne ve hemen arkasına bir işlem yerleştirdiğinde gerçekleşir.

Sandviç saldırısı, öncelikle işlemi ilk uygulayan kullanıcının alacağı kripto para miktarını etkilerken, saldırgan da fiyat farkından yararlanacaktır.

Bir örnek verelim: Diyelim ki Uniswap gibi merkeziyetsiz bir borsada 1,000 dolarlık bir APE satın alma emri verdiniz. Böylece bekleyen işleminiz mempool’a aktarılır.

APE satın almak için emir verdiğinizi gören MEV botu iki emir verir: Biri işleminizden önce APE satın almak için ekstra gas ücreti ödeyen işlem, diğeri ise işleminizden sonra APE’i satmak için yapılan işlem.

• İşlem 1: MEV botu satın alım emri verir ve token’ın fiyatını yükseltir.
• İşlem 2: MEV kurbanı token’ı daha yüksek bir fiyattan satın alır.
• İşlem 3: MEV botu token’ı havuzda satar ve fiyat farkından faydalanır.

MEV kurbanının ne kadar yüksek bir ödeme yapacağı, girdikleri "sapmaya (slippage)" bağlıdır- işlem emri ve gerçekleşme zamanı arasındaki razı oldukları yüzdelik fiyat farkı.

Dex Arbitrajı (Ara kazanç): Token’lar değişen taleplere göre merkeziyetsiz borsalarda genellikle birbirinden farklı fiyatlara sahiptir. Bir borsada ile diğeri arasındaki fiyat farkı fazlaysa, MEV botları daha düşük fiyatlı token’ları satın alıp başka bir borsada daha yüksek bir değerde satar. Sonuç olarak, borsalardaki token fiyatları daha tutarlı hale gelir ve merkeziyetsiz finans (DeFi) piyasasını daha verimli hale getirir. 

Bu yöntem rekabetçidir ama kazançlı da olabilir. Ağustos 2020'de bir borsacı, birkaç farklı merkeziyetsiz borsadaki stablecoin'lerin (stabil kripto paralar) fiyatı arasındaki geçici farktan yararlanarak 40.000 dolarlık net bir kâr elde etti:

Likidasyon (Tasfiye): DeFi borç protokolleri, kullanıcıların teminat olarak bir miktar kripto para yatırmasını talep eder. Bir kullanıcı borcunu geri ödeyemediğinde, protokol genellikle herkesin teminatı tasfiye etmesine ve borçludan tasfiye ücreti almasına izin verir. 

MEV araştırmacıları, hangi borçluların tasfiye edilebileceğini belirlemek ve bu tasfiye ücretini kendilerine toplamak için yarışacaktır.

MEV iyi mi kötü mü?

Front- running ve sandwich saldırıları gibi MEV çıkarma yöntemlerinin kullanılması zararlı olabilir ve ağ trafiği ve diğer kullanıcılar için yüksek gaz fiyatlarıyla sonuçlanabilir.

MEV’in kötü etkilerini azaltmaya yönelik girişimler vardır. Flashbots ve benzeri belli başlı protokoller, tüm borsalardaki ve koleksiyonculardaki bir ticaret için en düşük fiyatları aramaktadır