Likidite hem kripto hem de finansal piyasaların temel bir parçasıdır. Likidite, varlıkların sert fiyat dalgalanmalarından kaçınılarak hızlı ve verimli şekilde nakde çevrilmesidir. Eğer bir varlık likit değilse, nakde çevrilmesi uzun zaman alır. Ayrıca bir varlığı satmak istediğiniz fiyatla varlığın satıldığı fiyat arasında bir farkla da karşılaşabilirsiniz.

Likidite havuzları, bir likit merkeziyetsiz finans (DeFi) sistemi oluşturmada büyük bir rol oynar.

Bir fast food restoranında sipariş vermek için beklediğinizi hayal edin. Likidite, işlemleri ve siparişleri hızlandırabilecek ve müşterileri mutlu edebilecek birçok kasiyer, diğer yandan likidite azlığı da uzun bir müşteri kuyruğuyla ilgilenen tek bir kasiyer olmasına benzer. Bu da yavaş siparişlere, yavaş işlemlere ve mutsuz müşterilere sebep olur.

Geleneksel finansta, likidite bir varlığın alıcıları ve satıcıları tarafından sağlanır. Bunun aksine DeFi’nin, çalışması likidite havuzları gereklidir. Likiditesiz merkeziyetsiz borsa (DEX) susuz bitkiye benzer, hayatta kalamaz. Likidite havuzları DEX’lere tutunacak bir dal sağlar.

Likidite havuzu nedir?

Bir likidite havuzu akıllı bir sözleşmeye kilitlenmiş bir dijital kripto para yığınıdır. Böylelikle hızlı işlemler için likidite oluşturulur.

Bir likidite havuzunun ana bileşenlerinden biri de otomatik piyasa yapıcılardır. (AMMler). AMM dijital varlıkların geleneksel bir alıcı ve satıcı piyasası yerine otomatik bir biçimde alım satımına izin vermek için likidite havuzlarını kullanan bir protokoldür.

Başka bir ifadeyle, bir AMM platformunun kullanıcıları likidite havuzlarına token sağlar ve tokenların fiyatı da AMM’nin kendine ait bir matematiksel formülüyle hesaplanır.

Likidite havuzları aynı zamanda verim çiftçiliği (yield farming getiri için kripto parayı stake etme veya ödünç vermektir) ve blok zincir tabanlı çevrimiçi oyunlar için de gereklidir.

Likidite havuzları, likidite sağlayıcıları (LP’ler) denilen farklı kripto platformlarındaki kullanıcıları teşvik etmek amaçlı tasarlanmıştır. Belli bir zaman sonra LP’ler, sağladıkları likidite miktarına denk, likidite sağlayıcı tokenları (LPT’ler) adı verilen ücret ve teşviklerin bir kısmıyla ödüllendirilir. LP tokenları bu durumda bir DeFi ağı üzerinde farklı yollarla kullanılabilir.

SushiSwap (SUSHI) ve Uniswap ERC-20 tokenları içeren, Etherium ağındaki likidite havuzlarını kullanan yaygın DeFi borsalarıdır. Aynı zamanda, PancakeSwap BNB zinciri üzerindeki BEP-20 tokenlarını kullanır.

Likidite havuzlarının amacı nedir?

Bir alım satımda borsacılar ve yatırımcılar, beklenen fiyat ve uygulanan fiyat arasındaki farkla karşılaşabilir. Bu hem geleneksel piyasada hem de kripto piyasasında yaşanan ortak bir durumdur. Likidite havuzu, kullanıcılarına teşvikler vererek ve işlem ücretlerinin bir kısmı için likidite sağlayarak likit olmayan piyasaların sorunlarını ortadan kaldırmayı amaçlar.

Uniswap gibi likidite havuzu programlarıyla yapılan işlemler beklenen ve gerçekleşen fiyatların eşleşmesini gerektirmez. Kripto tokenlarının alıcı ve satıcıları arasındaki boşluğu ortadan kaldırarak alım satımlara verimli bir şekilde olanak sağlamak için programlanan AMM’ler, DEX piyasalarında alım satımları kolay ve güvenilir hale getirir.

Likidite havuzu sağlayıcıları / mevduat sahipleri için teşvikler nelerdir? 

Bir likidite sağlayıcısının, verim çiftçiliği de dahil olmak üzere LP tokenlarıyla likidite sağladığı için  ödül kazanmasının birçok yolu vardır.

Bu bir likidite sağlayıcısının fonlarını karşılıklı işlem yapanlara (alıcı ve satıcıya)  dağıtarak ve diğer platformlarda en yüksek alım satım ücreti ve LP token ödemeleri olan havuzları teşvik ederek biraz daha yüksek bir risk için yüksek getiri toplamasına imkân tanır.

Bir likidite havuzu nasıl çalışır?

Yukarıda da anlatıldığı gibi, tipik bir likidite havuzu kullanıcılarını dijital varlıklarını bir havuzda istifledikleri için motive eder ve ödüllendirir. Ödüller kripto ödül formunda ya da varlıklarını bir araya getirdikleri borsalardan alınan işlem ücretlerinin bir kısmı şeklinde gelebilir. 

Burada SushiSwap kullanarak BTC-USTD likidite havuzuna 20 bin dolar yatırım yapan bir tüccar üzerinden bunun nasıl çalıştığına dair bir örnek bulunmaktadır.

Adımlar aşağıdaki gibi olacaktır:

1. SushiSwap’ e girin.
2. BTC-USTD likidite havuzunu bulun.
3. BTC-USDT likidite havuzuna 50/50 bölünmüş BTC ve USDT yatırın. Bu durumda, 10 bin dolar değerinde USDT ve 10 bin dolar değerinde BTC yatırmış olursunuz.
4. BTC-USTD likidite sağlayıcısı tokenlarını alın.
5. BTC-USTD istifleme havuzuna LPT’ler yatırın.
6. Bir kasada tutmayı kabul ettiğiniz kilitleme süresinden sonra SUSHI tokenını ödül olarak alın. Bu bir hafta veya üç ay gibi sabit bir süre olabilir.

Başlangıçta yatırılan BTC-USDT çifti, o likidite havuzundaki borsalardan toplanan ücretlerin bir kısmını kazanıyor olacaktı. Ek olarak, LPT'lerinizi istifleme karşılığında SUSHI tokenları kazanıyor olacaksınız.

Popüler likidite havuzu sağlayıcıları

Birçok merkeziyetsiz platform, dijital varlıkların otomatik ve izinsiz bir şekilde alınıp satılmasına izin vermek için likit havuzları kullanmak üzere otomatik piyasa yapıcılardan yararlanır. Aslında, operasyonlarını likidite havuzlarına odaklayan popüler platformlar vardır.  

• Uniswap – Bu platform, kullanıcıların merkezi bir hizmete ihtiyaç duymadan başka herhangi bir ERC-20 tokenı için ETH ticareti yapmasına olanak tanır. Herkesin ağda ücretsiz olarak bir değişim çifti başlatmasına izin veren açık kaynaklı bir değişimdir.
• Curve – Ethereum ağına dayalı stabilcoinler için merkeziyetsiz bir likidite havuzu. Stabilcoin'ler uçucu olmadığı için kaymayı azaltır.
• Dengeleyici – Likidite sağlayıcıları için sağlanan avantajlar sunan özel ve paylaşımlı likidite havuzları gibi birkaç havuzlama seçeneği sunan merkeziyetsiz bir platform.

Likidite havuzlarının artıları ve eksileri

Artıları

• İşlemleri gerçek zamanlı piyasa fiyatlarında gerçekleştirerek DEX ticaretini basitleştirir.
• İnsanların likidite sağlamalarına ve kripto paralarında ödül, faiz veya yıllık yüzde getiri almalarına olanak tanır.
• Güvenlik denetimi bilgilerini şeffaf tutmak için herkesin görüntüleyebileceği akıllı sözleşmeler kullanır.

Eksileri

• Fon havuzu, yerinden yönetim anlayışının aksine küçük bir grubun kontrolündedir.
• Zayıf güvenlik protokolleri nedeniyle likidite sağlayıcıları için kayıplara neden olan açıklardan yararlanma riski.
• Rug pulls (desteği bir anda geri çekme) ve exit scams (yeni siparişler alınırken bir anda siparişlerin gönderimlerinin durdurulduğu dolandırıcılık) gibi dolandırıcılık riski.
• Geçici kayıplara maruz kalma. Bu, bir likidite havuzunda kilitli varlıklarınızın fiyatı değiştiğinde ve varlıkları cüzdanınızda tutmuş olmanıza kıyasla gerçekleşmemiş bir kayıp oluşturduğunda gerçekleşir.