Vadeli işlemler, bir tür türev ticaret ürünüdür. Bunlar, iki taraf arasındaki düzenlenmiş ticaret sözleşmeleridir ve belirli bir tarihte sabit bir fiyattan bir dayanak varlığı satın alma veya satma anlaşmasını içerir. Bitcoin vadeli işlemleri söz konusu olduğunda, işlem görecek varlık bitcoin olacaktır.

Vadeli işlemler, yatırımcıların dalgalı piyasalara karşı önlem almasına olanak tanır ve gelecekte belirli bir kripto parayı belirli bir fiyattan alıp satabilmelerini sağlar. Tabii ki, fiyat bir borsacının istediği yönün tersine hareket ederse, bitcoin için piyasa fiyatından daha fazlasını ödemek veya zararına satmak zorunda kalabilirler.

Bazı durumlarda, bir kripto cüzdanı kurmayı ve karmaşık borsalarda gezinmeyi içeren, doğrudan bitcoin gibi bir kripto parayı fiilen satın almak veya satmak yerine, vadeli işlem sözleşmeleri, yatırımcıların dolaylı olarak bitcoin'e erişimine ve potansiyel olarak fiyat hareketlerinden kar etmelerine olanak tanır.

Vadeli bitcoin işlemleri ilk kez 2017'nin sonlarında şu anda Cboe Opsiyon Borsası olarak bilinen Chicago Opsiyon Borsası’nda (Chicago Board Options Exchange) (CBOE) başladı ve kısa süre sonra Chicago Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası’na (CME) geçti. CBOE ürünü durdurulurken, CME'nin vadeli işlemleri o zamandan beri kripto ticaret piyasasının büyük bir parçası haline geldi. 16 Şubat'ta, ABD ve yurtdışındaki büyük borsalardaki tüm vadeli işlem sözleşmelerinin 24 saatlik nosyonal değeri (türev kontratını oluşturan toplam değer) 26,9 milyar dolar oldu. Nosyonal değer, bitcoin fiyatının yatırımcılar tarafından alınan vadeli işlem sözleşmelerinin sayısıyla çarpımı anlamına gelir.

Chicago Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası 2021’de bir önceki yıla göre yüzde 13’lük artışla günlük ortalama 10.105 bitcoin vadeli işlem sözleşmesi hacmine ulaşıldığını açıkladı.

Peki, kripto vadeli işlem ticareti hakkında bu kadar özel olan ne?

Kripto Vadeli İşlemler Ticareti Nasıl Çalışır

Bir kripto vadeli işlem sözleşmesinin üç ana bileşeni vardır.

Vade tarihi: Bu, vadeli işlem sözleşmesinin ödenmesi gereken tarihi ifade eder. Diğer bir deyişle, bir taraf satın almak, diğeri ise önceden kararlaştırılan fiyattan satmak zorundadır. Ancak, tacirlerin isterlerse sözleşmelerini takas tarihinden önce diğer yatırımcılara satabileceklerini belirtmekte fayda var.

Sözleşme başına birim: Bu, her bir sözleşmenin dayanak varlığın değerinin ne kadar olduğunu tanımlar ve platformdan platforma değişir. Örneğin, bir CME bitcoin vadeli işlem sözleşmesi 5 bitcoin'e eşittir (ABD doları cinsinden). Bununla birlikte, Deribit'teki bir bitcoin vadeli işlem sözleşmesi, 10 ABD doları değerinde bitcoin'e eşittir. 

Kaldıraç: Bir borsacının vadeli bahislerinden elde edebileceği potansiyel kazançları artırmak için borsalar, kullanıcıların ticaret boyutlarını artırmak için borç almasına izin verir. Yine, kaldıraç oranları platformlar arasında büyük farklılıklar gösterir. Kraken, kullanıcıların işlemlerde 50 kata kadar kaldıraca izin verirken, bazı platformlar kaldıraç oranlarını aşağı çekti. Vadeli işlem sözleşmelerinin sonuçlandırılmasının iki farklı yolu da vardır.

Fiziki teslim: Anlaşmanın ardından, alıcı bitcoin satın alır ve teslim alır.

Nakit ödemeli: Ödemenin ardından, alıcı ve satıcı arasında bir nakit transferi (genellikle ABD doları) olur.

Kripto Vadeli İşlemler Fiyatlandırması

Bir kripto vadeli işlem sözleşmesinin dayanak varlığın fiyatını yakından takip etmesi gerekse de, değeri bazen vadesi boyunca (uzlaşma tarihine doğru yaklaşırken) değişebilir. Buna genellikle, Tesla'nın daha fazla bitcoin satın alması veya büyük bir ülkenin kriptoyu yasaklaması gibi temel bir katalizör tarafından getirilebilen dalgalanmadaki ani keskin değişiklikler neden olur. Belirli sözleşmeler için arz ve talep sorunları, diğerlerine kıyasla bir veya daha fazla vadeli işlem sözleşmesi setinde alış-satış farklarının genişlemesine veya daralmasına neden olabilir.

Fiyattaki diğer değişiklikler, "boşluklar" olarak bilinenleri içerir. Bunlar, fiyat tablolarında alım satımın yapılmadığı zaman dilimlerini ifade eder – bu yüzden bu zaman boşlukları için fiyatlandırma verisi yoktur. 7/24 işlem yapan daha geniş kripto piyasasının aksine, belirli işlem saatlerine sahip oldukları için yalnızca CME gibi geleneksel platformlarda bulunurlar.

Bir kripto paranın fiyatı, geleneksel piyasa kapanış saatlerinde önemli ölçüde yükselirse, ertesi gün piyasa yeniden açıldığında geleneksel bir platformda varlığın fiyat tablosunda büyük boşluklar görünebilir.

Bitcoin ve Kripto Vadeli İşlemleri Ticaretini Nerede Yapabilirim?

Son beş yılda, kripto tabanlı vadeli işlem ürünlerinin popülaritesi katlanarak arttı ve artık kripto vadeli işlemlerine başlayabileceğiniz çok çeşitli geleneksel ve kripto ağırlıklı platformlar var.

Bu tür işlem yapabileceğiniz platformlardan bazıları şunlardır:

• CME
• eToro
• BitMEX
• TD Ameritrade
• Kraken
• Bakkt
• Deribit
• Bybit

Vadeli işlem sözleşmeleri ile sürekli takas sözleşmeleri arasındaki fark nedir?

Herhangi bir süredir kripto endüstrisindeyseniz, "sürekli takas sözleşmesi" terimiyle karşılaşmış olabilirsiniz.

Sürekli takaslar veya "Perps", yatırımcıların gelecekteki bir tarihte dayanak bir varlık alıp satmalarına izin verdiği için vadeli işlem sözleşmelerine çok benzer bir şekilde çalışır, ancak önemli bir farkla - sürekli takas sözleşmelerinin son kullanma tarihi yoktur.

Bu, bir tacirin, bunları kapatmaya veya başka bir tacire satmaya hazır olana kadar - marj ödemelerine ayak uydurmaları koşuluyla - alım veya satım sözleşmesini istediği kadar açık tutabileceği anlamına gelir.

Bu tür alım satım sözleşmelerinin bir son kullanma tarihi olmadığından, sözleşme fiyatının spot fiyatı (mevcut piyasa fiyatı) olabildiğince yakından izlemesini sağlamak için özel bir mekanizma gerektirirler. Bu sistem "sürekli takas fonlama oranı" olarak bilinir ve esas olarak, sözleşme fiyatının piyasa fiyatının üstünde veya altında olmasına bağlı olarak, karşı tarafa periyodik bir ücret ödeyen uzun (alıcılar) veya kısa (satıcılar) borsacıları içerir.

Piyasa fiyatı, perp vadeli işlem fiyatından düşükse, uzun borsacıların, daha fazla borsacının uzun pozisyona gitmesini engellemek için kısa borsacılara bir ücret ödemesi gerekecektir. Tersine, piyasa fiyatı perp vadeli işlem fiyatından yüksekse, kısa borsacılar uzun borsacılara bir ücret ödeyecektir.
Perp fonlama oranları, genellikle belirli bir varlık etrafındaki piyasa duyarlılığını ölçmek için yararlı bir ölçüm olabilir.

Kripto Vadeli İşlem Ticaretinin Riskleri

Vadeli işlemlerin potansiyel kazançları artırmak için dolaylı yatırım ve kaldıraçlı işlem gibi spot ticarete (varlıkların anında teslimi ile alım satım) göre birçok avantajı bulunmasına karşılık yeni yatırımcıların dikkatli olmasını gerektiren bir dizi ciddi riski de vardır. Bunlar ağırlıklı olarak marj tamamlama ve likidasyondur (tasfiye).

Daha önce bahsedildiği gibi, kaldıraçlı işlem, hacminizi artırmak için üçüncü bir taraftan, genellikle işlem yaptığınız borsadan borç para almayı içerir.

Doğal olarak, bir borsa, işlemin aleyhinize olması durumunda zarar etmemek için bir tür sigorta yapmadan borç vermez. Bu sigorta potu, bir borsacının kaldıraçlı işleme başlamadan önce bir kenara koyması gereken "ilk marj" olarak bilinir. Nasıl potansiyel kazançlarınızı kaldıraç kullanarak arttırıyorsanız, zararlarınız da işler terse döndüğünde büyür. Ancak buna girmeden önce, vadeli işlem ticaretinin üç temel bölümünü anlamak önemlidir:

Teminat Hesabı: Başlangıç teminatının tutulduğu yer burasıdır (bir vadeli işlem açmak için gereken minimum teminat miktarı).

Teminat Çağrısı: Teminat tamamlama çağrısı, bir borsanın bir kullanıcıya marj hesabındaki sermayenin azaldığını bildirmesi anlamına gelir.

Sürdürme Teminatı: Bu, bir kullanıcının başlangıç marjı biterse marj hesabına yatırmaya hazır olması gereken fon miktarıdır. Bunu bir yedek fon olarak düşünün.

Piyasanın bir tacire karşı çıkması ve ilgili teminat hesabının tükenmesi durumunda, "likidasyon (tasfiye)" olarak bilinen bir duruma maruz kalırlar - bu, pozisyonunuzun borsa tarafından otomatik olarak kapatılacağı ve ilk teminatınızın alınacağı anlamına gelir.

Tasfiye edilmeden önce piyasanın size karşı ne kadar hareket etmesi gerektiğini bulmak için genel formül şu şekildedir: Tasfiye % = 100/kaldıraç. Örneğin, 50x kaldıraç kullanıyorsanız, pozisyonunuzu tasfiye etmek için piyasanın size karşı yalnızca yüzde 2 hareket etmesi yeterlidir. (100/50 = 2). Son derece değişken kripto alanında, bu, tasfiye olma ve yatırdığınız sermayenizi kaybetme konusunda inanılmaz derecede yüksek bir risk taşıdığınız anlamına gelir.

Tabii ki, yatırımcılar piyasanın diğer yönde hareket etmesi umuduyla pozisyonlarını daha uzun süre açık tutmak için her zaman ilk teminatlarını (marj) doldurabilirler, ancak yine, bu ek sermaye riski ekler.