Geleneksel finans piyasalarına alışkın olan yatırımcılar, kripto para birimlerini değerlendirirken alışılmış finansal analiz yöntemlerini kullanmakta zorlanabilirler. Örneğin, geleneksel bir yatırımcı yatırım yapıp yapmayacağına karar vermek için bir hisse senedinin veya menkul kıymetin esaslarını inceleyebilir.

Temel analiz, mevcut piyasa fiyatlarına kıyasla iyi bir alım olup olmadığını anlamak için bir menkul kıymetin değerini belirleme yöntemidir. Yatırımcılar bir sonuca varmak amacıyla fiyat-kazanç oranı (PE), fiyat defter değeri (PB), hisse başına kazanç (EPS) ve serbest nakit akışı (FCF) gibi belirli faktörleri göz önünde bulundururlar. 

Ancak bir token’ın üç aylık kazanç verilerini inceleyemezsiniz çünkü bunlar mevcut değildir. Bitcoin için bakılacak herhangi bir şirket geliri, kar veya gider bulunmamaktadır - bunları yöneten bir Bitcoin "şirketi" yoktur. Bitcoin'in merkeziyetsiz doğası, projenin önemli bir parçasıdır.

Peki analistler ve yatırımcılar karar verme süreçlerinde bunlar yerine ne kullanabilir? Hesaba katmaları gereken başka neler var?

Tokenomi

Bir kripto projesini analiz etmenin popüler ve önemli yollarından biri tokenomidir. Tokenomi, bir kripto projesini yöneten teşvikler ve matematik sistemidir. İnsanların token’larını neden alması gerektiğine dair sağlam bir plana sahip kripto paralar yüksek ihtimalle başarılı olacaktır. Ancak zayıf tokenomik özelliklere sahip bir proje başarısız olmaya mahkumdur. Akıllıca bir karar vermek için bir projenin token’larını anlamak çok önemlidir.

Token dağıtımı, token ekonomisinin büyük bir parçasıdır - bu, token’ları kimin tuttuğunu ve nasıl dağıtıldığını anlamak anlamına gelir. Dikkate alınması gereken diğer bir husus, arzın sınırlı mı yoksa sınırsız mı olduğu ve yeni token’ların ekosisteme nasıl girdiğidir. Örneğin, Bitcoin arzı 21 milyon token’la sınırlandırılmaktadır. Cardano maksimum 45 milyarlık arza sahip bir proof-of-stake blok zinciriyken, yeni paralar ekosisteme proof-of-work yoluyla girmektedir.

Diğer önemli noktalar şunlardır:

Token’lar yakıldı mı veya blok zincirinden kaldırıldı mı?

Bu bir enflasyonist token mı yoksa deflasyonist token mı?

Bunları dikkate almak, yatırımcılara bir kripto para biriminin uzun vadeli uygulanabilirliği ve beklenen büyümesi hakkında sinyaller verebilir. Örneğin, bir token yüksek oranda enflasyonist ise bu, yatırımcıya token’ın gelecekteki değerinin sorgulanacağının gösterir.

Bir projenin tüm token’larını anlamaya yönelik başka birçok faktör vardır. Analistler, tokenomilere ve diğer önemli bilgilere ulaşmak adına genellikle projenin white paper’ını kullanırlar.

White Paper’lar

Bir kripto parayı kapsamlı bir şekilde anlayabilmek için ilk olarak white paper’ı okunur.

White paper’lar, bir kripto projesine özgü tanıtıcı resmi belgelerdir. White paper, projenin başlangıcından önce bir coin veya token’ın geliştiricileri tarafından yayımlanır. Bu belgeler projenin amacını, istatistiklerini, proje kodunda bulunan formülleri ve projenin token’larını açıklarlar.

White paper’ı okuyan yatırımcılar, geliştiricilerin amaçlarını ve isteklerini net bir şekilde anlayacaktır. Coin'in yer aldığı pazarı ve projenin gelecek planlarını da anlayacaklardır. Daha sonra proje etrafında bir yatırım tezi formüle etmeye başlamak için bu bilgileri kullanabilirler. White paper’ı okuduktan sonra projenin nedenini veya amacını anlayamıyorsanız, bu kötüye işarettir. Örneğin Bitcoin white paper’ını burada bulabilirsiniz. Bu white paper’da Bitcoin’in çözmeye çalıştığı sorunu ve bu hedefe nasıl ulaşacağı açıkça belirtilmiştir.

White paper, aynı zamanda tehlike işaretleri aramak ve kurucuların geçmişlerini kontrol etme açısından da işe yarar. Yazım hataları, intihal edilmiş bölümler, gerçek olamayacak kadar iyi görünen getiri vaatleri veya başarısız projelerle bağlantılı kurucularla dolu bir white paper, yatırımcıları projeden uzaklaştırmalıdır.

Bir yatırımcı, token ekonomisini ve projenin amaçlarını tam olarak anladıktan sonra, token’ın blok zincirini analiz etmeye başlayabilir.

On-Chain Analiz

Kriptoda bulduğunuz ve geleneksel finansta bulamayacağınız en ilginç şeylerden biri, herkesin derinlemesine inceleyebilmesi için halka açık blok zinciri verileridir. İşlemler ve cüzdan bakiyeleri, herkesin on-chain görmesi için 7/24 oradadır. 

Piyasa duyarlılığı hakkında bir görüş oluşturmak için bir blok zincirinde bulunan bilgileri kullanma sürecine on-chain analiz denir. Analistler piyasa duyarlılığını, bunun iyi bir yatırım olup olmadığını anlamak amacıyla cüzdan bakiyeleri, işlem verileri, gaz ücretleri, işlem hacmi, aktif adresler, ledger’lar gibi birçok ölçeğe bakmaktadır.

Örneğin, bir projede birçok aktif işlem ve aktif adres varsa coin’in popüler olduğunu varsayabilirsiniz. Öte yandan, cüzdan bakiyeleri düşüyorsa ve işlem hacmi düşüyorsa bu, projenin kullanıcı kaybettiğini ve piyasada rekabette geride kaldığını gösterir. Bir yatırımcının on-chain analiz için kullanabileceği EtherScan veya Glassnode gibi birçok kaynak vardır.

24 Saat Aktif Piyasalar

Geleneksel finansta piyasaların çalışma saatleri vardır. ABD borsası pazartesiden cumaya sabah 9:30 ile 16:00 arasında işlemlere açıktır. Ayrıca bu piyasalar önemli tatillerde ve hafta sonlarında kapalıdır. Özellikle volatile piyasalarda, yatırımcılar mesai saatleri gerçekleştirilen işlemlere tanık olabilirler ve piyasa saatleri dışında işlem gören türevler vardır. Ancak işlem hacminin neredeyse tamamı mesai saatlerinde gerçekleşir.

Öte yandan, kripto piyasaları asla kapanmaz. ABD'deki yatırımcıların Avrupa ve Asya piyasalarında alım satımın kripto varlıklarının fiyatını bir gecede hareket ettireceğini bilmeleri gerekir. Aynı şekilde, dünyanın diğer bölgelerindeki olayların bir coin’in fiyatının günün herhangi bir saatinde hareket etmesine neden olabileceğini de anlamaları gerekir. Bu nedenle, yabancı ülkelerdeki bazı makroekonomik olaylar, yerel piyasalarda kriptoda fiyat dalgalanmalarına neden olabilir. Yatırımcılar, bu piyasaların 7/24 doğasını anlamalı ve geleneksel pazarlardan önemli ölçüde farklı olduklarından bu zorluklar karşısında bir plana sahip olmalıdırlar.

Kripto pazarlarında gezinmeyi ve belirli coin’leri ve token’ları araştırmayı öğrendikçe, bazı geleneksel analiz yöntemlerinin kriptoda işe yaramadığını ve analiz yöntemlerine eklenebilecek başka araçlar olduğunu anlamak önemlidir. Yeni analiz paradigmasını anlamak ve fikirlerini formüle etmek için kriptonun benzersiz açıklık ve şeffaflık özelliklerinden yararlanmak çok önemlidir.