Takas edilemez token’lar (NFT), sadece birkaç yıl içerisinde kriptonun diğerlerine göre bilinmeyen bir bölümü olmaktan en iyi bilinenlerden birine dönüştü. Sıradan birine sorduğunuzda, muhtemelen NFT’nin eşsiz bir dijital eserin sahipliğini temsil eden bir token olduğunu açıklardı. Bu da tabi ki NFT’nin bir türü.

NFT pazarı bir anda milyarlarca dolarlık bir sektöre dönüşürken, NFT'lerin çeşitliliği de arttı. Sanat, müzik, resim ve koleksiyon öğeleri gibi fiziksel veya dijital varlıkların sahipliğini kanıtlamanın yanı sıra, NFT’ler artık modadan tutun güçlü çevrimiçi topluluklar oluşturan ve gerçek dünya kullanışlılığı sağlayan oyna-kazan (P2E) oyunlarına kadar bir dizi endüstride kendini gösteriyor.

İşte bilinmesi gereken farklı NFT türleri ve bunların kullanım şekilleri:

PFP (Profil Resmi) NFT’leri

Profil resmi NFT’leri (kısaca PFP), tam da göründüğü gibi: Twitter başta olmak üzere genellikle sosyal medya sitelerinde bir kişinin profil resmi için dijital bir avatar olarak kullanılan bir NFT. İlk PFP NFT'leri, 2017 yılında Larva Labs tarafından oluşturulan ve farklı özelliklere sahip algoritmik olarak oluşturulmuş 10.000 punk’lık bir set oluşturan CryptoPunks'lardı. Bu türde günümüze kadarki en ünlü NFT'ler, Yuga Labs tarafından Nisan 2021'de oluşturulan Bored Ape Yacht Club (BAYC) PFP'leridir. En yüksek fiyatlı düşük göz kapaklı primat, 3,4 milyon dolara satılan Bored Ape #8817'dir. BAYC NFT koleksiyonu, Bored Apes'lerinin (Koleksiyon, bir algoritma tarafından prosedürel olarak oluşturulan karikatür maymunların profil resimlerini içerir) fikri mülkiyet haklarını (IP) sahiplerine vermesiyle de bilinir, böylece sahiplerine ticari kullanım haklarına sahip olma ve NFT'leri yasal olarak gelire çevirebilme olanağı tanır.

Övünme hakları dışında, bu NFT'lerden birine sahip olmanın asıl cazibesi, genellikle özel NFT topluluklarına erişim ve airdrop'lar veya diğer ödüller gibi gelecekteki avantajlarla alakalıdır. Bir Bored Ape'e sahip olmak, örneğin, sizi Jimmy Fallon, Madonna ve Paris Hilton gibi ünlülerin de bulunduğu bir kulübe üye yapar ve ApeFest gibi gerçek hayattaki partilere ve diğer NFT kapılı partilere katılma fırsatı sağlar. Metaverse (sanal dünya) büyümeye devam ettikçe, PFP'lerin bu platformlarda da avatar olarak daha fazla kullanılması kuvvetle muhtemeldir.

Üretken sanat NFT’leri

Üretken sanat NFT'lerinin kökleri, robotların yardımıyla oluşturulan 1960'ların bilgisayar kontrollü soyut sanat stiline kadar uzanır. Birtakım yazılım ve yapay zekâ araçları kullanılarak, bir dizi sanatçının gereksinimi ve ortak bir görünüm ve hissi paylaşan eşsiz parçalar yaratmak için rastgelelik içeren bir algoritma kullanılarak belirli bir estetik oluşturulur.

Larva Labs'ın Autoglyphs'i, Lost Poets ve Ringers'ı içeren projeler, sanatçılar Tyler Hobbs, Robbie Barret ve Matt Kane ile beraber uzayda lider oldular. Üretken NFT’leri; OpenSea ve Rarible’ın da aralarında bulunduğu dijital pazaryerlerinin yanı sıra büyük bir üretken sanatçı olan Erick Calderon -namı diğer Snowfro- tarafından kurulan Art Blocks adlı özel bir platformda da bulabilirsiniz. Art Blocks, üretimden satışa kadar tüm süreçte üretken sanat yaratıcılarına ve onların çalışmalarına rehberlik eder.

Muzik NFT’leri

Müzik NFT'leri mantıksız görünebilir; şarkıyı Spotify veya iTunes gibi bir müzik platformundan dinleyebilir veya indirebilirken neden bir müzik klibi satın alayım? Bir müzik NFT'si satın almanın farkı, o müziği dinlemenize izin veren bir lisans satın almanızdan ziyade dosyanın mülkiyet hakkını vermesidir. Müzik NFT'leri sanatçılar ve hayranları arasında yeni bir ilişki de kurabilir. Hayranlar, bir şarkının veya albümün bir parçasına sahip olarak en sevdikleri sanatçının çalışmalarını takip edebilir ve bunlara yatırım yapabilir. Şöyle düşünün: ya daha sonra üne kavuşacak olan geleceği parlak bir sanatçının müzik NFT’sini satın alan ilk kişi olsaydınız? Çok da değerli olabilecek erken hayranlığınızın benzersiz bir kanıtına sahip olurdunuz. Denklemin diğer tarafında, sanatçılar da hayranlarıyla etkileşim fırsatı buluyor ve yeni müzik, özel ürünler, deneyimler ve konser biletleri gibi ödüller sunabiliyor.

Sınırlı Dijital Varlıklar veya LDA'lar olarak adlandırılan, NFT sahiplerine akış hakları veya şarkının bir parçasına sahip olma konusunda telif hakkı veren parametrelere sahip belirli projeler de vardır. Telif hakkını taşıyan NFT'leri üreten bir hizmet olan Royal tarafından tanıtılan platformdaki bu ilk LDA, 3LAU adlı sanatçının "Worst Case" şarkısıydı.

Soulbound Token’lar

Soulbound token’larının (SBT) arkasındaki konsept, Ethereum’un kurucu ortağı Vitalik Buterin’in çevrimiçi hayal oyunu World of Warcraft’ın alınıp satılamayan dijital “soulbound öğeleri” gözleminden esinlenilmiştir. Mayıs 2022 tarihli bir raporda Buterin ve meslektaşlarından alıntılanan soulbound token’ları, "merkeziyetsiz bir toplumda sosyal kimliği temsil eden devredilemez dijital token’lar" olarak tanımlanıyor. Makale, "Souls (ruhlar)" olarak adlandırılan hesapların, bir özgeçmişteki öğeler gibi işlev görecek, belirli başarıları, kimlik bilgilerini ve önceki bağlantıları tanımlayan bireysel, kendinden onaylı token’ları konu edindiğini belirtiyor.

Aralık ayı itibarıyla, SBT'ler için kullanım durumları hala ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Potansiyel kullanımlar, bir blok zincir özgeçmişi gibi çalışmanın ötesinde, tıbbi kayıtları yönetmek, dijital kimlik veya üyelik kartlarını tutmak, katılımı doğrulamak ve kayıp özel anahtarları kurtarmak olabilir.

Kripto para borsası Binance, 2022'nin sonuna kadar müşterini tanı (KYC) gerekliliklerini tamamlayan tüm kullanıcılara BNB blok zincirinde bir SBT çıkarmayı planladığını duyurdu.

Spor Koleksiyonu NFT’leri

Bildirilen yaklaşık 1,4 milyar dolarlık piyasa değeri olan spor koleksiyonu NFT'leri, hayranların spor hatıralarını nasıl aldığını, sattığını ve ticaretini yaptığını yeniden tasarladı. Bu tür NFT’ler; NBA En İyi Şut Anları, NBA maçları sırasında unutulmaz sekansları yakalayan videolar dahil olmak üzere, takas kartları gibi geleneksel spor koleksiyon öğelerinin NFT'lere dönüştürülmesini içerir.

Amerikan Ulusal Futbol Ligi’nde (NFT) oynayan oyun kurucu Tom Brady’nin de kurucu ortaklarından olduğu bir NFT ticaret platformu olan Autograph, gerçek hayat deneyimleri ve diğer ödüller gibi yenilikçi yollarla hayranları idolleriyle buluşturan nadir katmanlı öğelerle ünlülerin imzalı varlıklarının NFT'lerini sunuyor.

Koleksiyonluk NFT'ler, DC Comics'in Funko ile NFT koleksiyon sürümünün de içinde bulunduğu projelerle dijital çizgi roman endüstrisine de yayıldı. Koleksiyonluk NFT’lerin ticareti ve mülkiyeti, nostalji ve gerçek hayranlık da koleksiyon almak için ilgi çekici olsa da, çoğu insan için gelecekteki likiditeyle ilgilidir.

Ayrıca, rekabet eden sanal futbol veya beyzbol takımlarını güçlendirmek için NFT'leri kullanan SoRare gibi platformlarda da fantezi spor liglerinden yararlanan çeşitli spor NFT'leri vardır. SoRare NFT’leri aşağıda açıklayacağımız oyna-kazan NFT’lerinde de geçiyor.

Oyna-kazan oyun NFT’leri

Oyna-kazan (P2E) oyun NFT’leri GameFi olarak da bilinir. Çevrimiçi oyunlar, geçmişte deneyimi geliştirmek için oyun geliştiricisinden veya platformdan satın alınacak silahlar ve zırhlar gibi oyun içi varlıklar sunmuştur. P2E ile arasındaki fark, görünümler veya ayakkabılar gibi eşdeğer kozmetik öğelerin NFT'ler olmasıdır ve çoğu oyna-kazan oyunu gerçekten kripto kazanmak için oyunun NFT'lerinden birinin başlangıçta satın alınmasını gerektirir. Bu NFT'ler genellikle oyunlarda veya OpenSea gibi ikincil pazaryerlerinde satın alınabilir.

Axie Infinity ve Gods Unchained gibi popüler örnekler, oyunculara ödülleri üzerinde sahiplik ve oyun içi varlık kazançlarını satma ve takas etme fırsatı verir. Buna oyun içi kripto para ödüllerinin yanı sıra Axie Infinity'de oynanışın merkezinde yer alan oyun içi sanal evcil hayvanlar olan "Axies" veya metaverse platformu Star Atlas'ın yapı NFT'leri gibi NFT'ler de dahildir. Ayrıca, oyunun NFT pazarında birtakım NFT’ler satın alınabilir ve ticareti yapılabilir. 

Ayrıca, kendisini "kazanmak için hamle yap" oyunu olarak kategorize eden Stepn gibi gerçek dünyaya katılımı içeren bir NFT alt kategorisi de vardır.

Moda NFT’leri

Gömülü çiplerle gerçek dünya modasını NFT'lere bağlamak, tüketicilere sevdikleri markalarla yeni yollarla ilişki kurmaları için cazip, eşsiz bir tasarımcı deneyimi sunuyor. Modadaki bu yenilik, öğeleri artırılmış gerçeklik ayarlarında denemek için sanal gerçeklik kulaklıklarının kullanılmasını da içeriyor. Tommy Hilfiger ve Dolce & Gabbana gibi büyük tasarımcılar, metaverse platformu Decentraland'da avatarınız tarafından giyilebilecek NFT'ler olarak satılan, yalnızca dijital olan giysi koleksiyonları yayınladılar. Buna benzer olarak, bir Web3 giyilebilir pazar yeri olan The Dematerialised (DMAT), kullanıcıların platformda NFT stilleri satın almasına, satmasına ve sanal olarak denemesine fırsat vermektedir.

Ayakkabı devinin metaverse spor ayakkabı serisi olan Nike x RTFKT'nin Cryptokicks’i gibi bazı moda markaları ve satıcıları, gelişmekte olan bir Web3 trendi olan "phygital (fiziksel/dijital)" bir deneyim yaratmak için fiziksel kıyafetleri çevrimiçi ürünlerle eşleştirmeyi amaçlıyor.

Utility (Fayda, Kullanılabilirlik) NFT’ler

Dijital token’ları gerçek dünyadaki ödüllere ve deneyimlere bağlamak için kullanılan bazı NFT’ler Utility NFT'ler olarak da adlandırılıyor. Önceki kategorilerden birine giren ve ayrıca bir kulübe üyelik, gerçek hayat (IRL) deneyimlerine erişim veya fiziksel mallara bağlılık gibi değer katan ve fayda sağlayan NFT'ler vardır. Yalnızca gerçek hayattaki bir kulübe, bir etkinliğe, gece kulübüne veya başka bir deneyime erişim sunmayı amaçlayan NFT'ler de vardır.

Bu tür NFT, daha önce bahsettiğimiz, şimdi partilere ve etkinliklere özel erişim sunan Bored Ape Yacht Club da dahil olmak üzere hemen hemen her tür NFT'yi etkilemektedir. PROOF koleksiyonu gibi projeler, Moonbirds PFP Projesi de dahil gelecekteki fırsatlara fayda sağlamaktadır.

Satıcılar, NFT'lerine gerçek dünya işlevselliği ekliyor. Örneğin, Dolce & Gabbana ve UNXD'den Collezione Genesi, dijital ve fiziksel öğeleri ve gelecekteki deneyimsel faydaları içeren ilk lüks NFT koleksiyonlarından biriydi. Utility NFT'ler sunan diğer markalar arasında Into the Metaverse sahipleri için Adidas'ın özel kripto temalı kıyafetleri ve Clone X Koleksiyonu sahipleri için dijital ve fiziksel ürünler sunan Nike'ın dijital moda markası RFTK de yer alıyor.