Blok zincirleri üzerinde token transferlerinden bir cüzdanda tutulan varlıklara kadar tonlarca ilginç bilgi ve veri mevcuttur.

Pek çok insan kriptonun sunduğu anonimliği işlemlerin özelleştirilmesiyle karıştırır. Ancak blok zincirlerinin çoğu çalışma prensibi olarak halka açık defterlere güvenir. Bu sebeple her bir işlemi ve bu işlemlerle ilgili her veriyi görüntülemek isteyen herkese açar.

Bu şeffaflık sayesinde, bütün kripto para birimi transferleri kamu gözlemcilerinin incelemesine açıktır. Ancak ham blok zinciri verileri, daha okunabilir ve kullanılabilir bir çıktıya dönüştürülmesi gereken bir karmaşa içerisindedir. Neyse ki blok zinciri gezginleri (blockchain explorer) adı verilen ücretsiz web siteleri bu verileri inceler ve verileri kripto para piyasasının genişlemeye devam eden haritasına dönüştürür. Bu geniş halka açık veritabanları; cüzdanları veya akıllı sözleşmeleri bulmanıza ve bu cüzdanın yaptığı transferleri izlemenize olanak tanır.

En popüler blok zinciri gezginlerinden biri Etherscan’dir. Ethereum blok zincirini izlemek için geliştirilmiştir, ancak BNB Chain için BscScan, Bitcoin için Blockchain.com veya Solana için Solscan gibi diğer zincirlerin de siteleri mevcuttur. Biz bu rehberde anlatımlarımızı Etherscan üzerinden gerçekleştirsek de öğrendiklerinizin çoğunu diğer blok zinciri gezginlerinde de kullanabilirsiniz.

Etherscan'e nasıl başlanır?

Etherscan, Ethereum (ETH) için popüler bir blok zinciri gezginidir. Birikim takibi için kullanışlıdır ve oldukça da güçlüdür, hatta doğrudan web sitesinden akıllı sözleşmelerle etkileşim kurmanıza izin verir. ERC-20 token’ları ve ERC-721 NFT'leri dahil olmak üzere Ethereum blok zincirinin tamamını buradan takip edebilirsiniz. İlk sayfada görebileceğiniz şeylerle başlayalım.

Yukarıdaki ekran görüntüsünün sol alt sütunu, tüm en yeni blokları yani bir blok zinciri doğrulayıcısının tek seferde işlediği işlem gruplarını gösterir. İşlemi doğrulamak için ne kadar ETH kazandıklarını, işlemin ne kadar sürdüğünü ve blok yüksekliği olarak da bilinen blok numarasını görebilirsiniz. Sağ alttaki sütun, en son bloklara dahil edilen bireysel işlemlerle ilgili bilgileri görüntüler. Kimin, kime, ne kadar ve ne zaman gönderildiği bilgilerini detaylandırır.

Tabii ki, bu sütunlar yalnızca en son verileri görüntüler. Etherscan'in derinliklerine indiğinizde her cüzdandan ve akıllı sözleşmeden tüm işlemleri görebilirsiniz. Son işlem hash’ine tıkladığınızda, bu işlem hakkında daha fazla bilgi görebilirsiniz.

Bu detaylar, doğrulayıcıların blok zincirindeki işlemi kaç kez onayladığını da içerir. ETH'nin en küçük birimi Gwei cinsinden cüzdanlar arasında para göndermenin maliyeti olan "gaz fiyatını" da görebilirsiniz. Tüm Ethereum adresleri “0x” ile başlasa da, bazı cüzdanlar, cüzdanın kime ait olduğunu belirleyen etiketlere sahiptir. Bu adrese başka hangi akıllı sözleşmelerin veya verilerin bağlı olduğunu görmek için etikete tıklayabilirsiniz. Örneğin, bunların tümü NFT sitesi OpenSea tarafından talep edilen hesaplardır.

Ayrıca Etherscan üzerinde doğrudan akıllı sözleşmelerle etkileşime geçebilir ve kodu kontrol edebilirsiniz. Aşağıdaki ekran görüntüsü, bir zamanlar popüler olan bir NFT projesi olan Loot’un akıllı sözleşme kodudur.

NFT koleksiyonunun toplam arzını, koleksiyondan kaç kişinin bir token’a sahip olduğunu ve NFT'yi takas eden kişi sayısını görebilirsiniz. Ayrıca akıllı sözleşmenin kodunu görebilir ve hatta "sözleşme oluştur"a tıklayarak onunla etkileşimde bulunabilirsiniz.

Bir zamanlar bu sayfa kullanıcıların Loot NFT’lerini satın alabilmeleri için kullanılmıştı. Koleksiyon, 2021 yazında yalnızca birkaç dakika içerisinde tükenmişti.

Uniswap gibi birçok kripto platformu, akıllı sözleşmelerle etkileşimi kolaylaştıran daha güzel bir front-end sunar. Ancak bu siteler işleri kolaylaştırsa da, akıllı sözleşmelerin izin gerektirmeyen doğası, bunlara Etherscan dahil her yerden erişebileceğiniz anlamına gelir. Yani, token swap işlemlerinizi Uniswap.org yerine Etherscan’de gerçekleştirebilirsiniz.

Etherscan, belirli cüzdanların etiketlenmesine de izin verir. Bu özellik, paranızı takip etmeniz gerektiğinde çok işinize yarayabilir. Örneğin, Etherscan sayesinde borsa iflas ettikten kısa bir süre sonra FTX hesaplarından bakiyelerini çeken cüzdanları takip etmek mümkün. Bununla birlikte, işlemleri büyük ölçüde internal matching motorlarında işleyen borsalardan gelen transferleri genellikle göremezsiniz. Borsalar için blok zincirinden kaçınmak daha ucuzdur çünkü gaz ücreti ödemek zorunda değillerdir. Örneğin, kripto borsası Kraken’in cüzdanlarından herhangi birinde ne kadar ETH tuttuğu gibi borsalar hakkında ilginç bilgileri de inceleyebilirsiniz.

Diğer blok zinciri gezginleri ve araçları

Bu kılavuz Etherscan'e odaklanmış olsa da, diğer siteler de hemen hemen aynı işlevi görür. Etherscan, siteyi Ethereum Sanal Makinesi ile uyumlu diğer blok zincirlerde çoğaltmak için Etherscan'den yararlanan Explorer-as-a-Service (EaaS) ürünü sayesinde birkaç sistem sitesine sahiptir. Örneğin BNB Chain için kullanılan BsScan de hemen hemen aynı görünüme sahiptir:

Diğer explorer’lar daha spesifik analizler sunar. Mesela Nansen, kripto piyasası hakkında gelişmiş istatistikleri izlemenizi sağlayan gelişmiş ve ücretli bir keşif sitesidir. Chainalayis gibi örnekler ise çeşitli cüzdanlardaki para akışını izlemek için güçlü araçlar sunar. Etherscan gibi blok zinciri gezginlerinin aksine, sunduğu araçlar ücretsiz değildir. Bu yüzden ABD'deki kolluk kuvvetleri, devlet kurumlarının suçluları takip etmesine yardımcı olan bu hizmetlere erişmek için milyonlarca dolardan fazla para harcarlar.