Büyük Bir Kripto Borsası Ethereum'u Terkediyor: Dünya Bilgisayarı Geri mi Kalıyor?

Kripto türevleri borsası dYdX geçen hafta, Ethereum ekosisteminden ayrılacağını ve Cosmos ekosisteminde kendi blokzincirini kuracağını duyurdu. DYdX'in kurucusuna göre, bu yeni zincir, platformun kullanıcıları için mümkün olan en iyi deneyimi sunarak ücret yapıları ve işlem hızları gibi hususları daha kolay bir şekilde kişiselleştirmeye imkan tanıyacak.

Yeni zincir, hızlı ve ucuz işlemleri mümkün kılabilmek için, "ZK - rollup" teknolojisini kullanan Ethereum ölçeklendirme çözüm platformu StarkWare'in üzerine inşa edilmiş olan dYdX'in mevcut platformunun yerini alacak.

Bu makale ilk olarak, Ethereum'un evrimini ve kripto piyasaları üzerindeki etkisini inceleyen CoinDesk'in haftalık bülteni Valid Points'te yayımlandı. 

StarkWare gibi katman 2 ağları Ethereum'un yeteneklerini hızlı şekilde artırırken bile, temel Ethereum protokolündeki güncellemeler yavaş ilerliyor ve diğer akıllı sözleşme ekosistemleriyle rekabet her geçen gün daha da zorlaşıyor.

DYdX'in Ethereum'dan ayrılma kararı bazıları tarafından, orijinal akıllı sözleşme ağının, olgunlaşmakta olan bir kripto ekosistemin taleplerini karşılayacak kadar hızlı hareket edemediğinin kanıtı olarak değerlendirildi. 

DYdX'in, Ethereum'un katman 1 blok zincirinin yeterli olmadığını görerek platformu StarkWare'e taşıması ve ardından Ethereum'u tamamen terk etmesi kriptonun geleceğine dönük iki rakip vizyona ışık tutuyor: "Uygulama zinciri" "küresel bilgisayar"a karşı. Bu aynı zamanda, ölçeklendirme konusunda çok zorlanan bir ağda genellikle kurtarıcı olarak görülen Ethereum katman 2'lerin zayıf yönleri üzerine bir örnek olay. 

Merkeziyetsiz emir defteri

Merkeziyetsiz finansın (DeFi) avantajı, kullanıcılara herhangi bir aracı olmadan işlem yapma imkanı tanıması. Merkeziyetsiz borsa (DEX) söz konusu olduğunda ise, kullanıcılar fiyatları belirleyen ve ücret alan bir banka olmadan varlıkları alıp satabilirler. DYdX, Uniswap gibi DeFi devleriyle aynı şöhrete sahip olmayabilir, ancak, büyük işlemleri slipaj (fiyat kayması) olmadan kısmen kolaylaştırma kabiliyetinden dolayı DeFi içinde yavaş yavaş büyük bir güç haline geliyor.

Uniswap ve Sushi gibi merkeziyetsiz borsalara perde arkasında güç sağlayan ve gözde bir teknoloji olan slipaj, otomatik piyasa yapıcıların (AMM'ler) bir tuhaflığı.

AMM'ler, kullanıcıların aracılar olmadan para birimlerini değiş-tokuş yapmalarını sağlayan ilk DeFi yeniliklerinden biriydi. AMM'ler sayesinde, alıcılar ve satıcılar token fiyatlarını dayatamıyorlar. Bir kullanıcı AMM tabanlı bir borsada bir tokeni diğer bir tokenle takas etmek isterse, her iki para biriminin de bulunduğu bir likidite havuzuna bağlanıyor. Örneğin, USDC'yi ETH ile takas etmek için, bir kullanıcı bir miktar ETH'yi bir USDC/ETH havuzuna bırakıyor ve karşılığında havuzdan eşdeğer miktarda USDC alıyor. 

Basit bir matematiksel formül, havuzda her birimden kaç tokenin bulunduğuna bağlı olarak değişim oranını belirliyor.

Slipaj ise, bir takas işlemi havuzdaki para birimlerinin değer dengesini ve takas oranlarını bozacak kadar büyük olduğunda gerçekleşiyor. AMM'ler genellikle bireysel kullanıcılar için uygunken, bazı kurumsal ölçekli takaslar söz konusu olduğunda slipaj onları işe yaramaz hale getirebiliyor. 

DYdX, takas işlemlerini kolaylaştırmak için daha geleneksel bir emir defteri modeli kullanarak ve token ve sözleşme alıcılarıyla satıcılarını birbirlerine doğrudan bağlayarak tüm bu sorunlardan sıyrılıyor. Bu yöntem, dYdX'in kurumsal ölçekli işlemlerde daha iyi olduğunu kanıtlayacak şekilde slipaj ihtiyacını ortadan kaldırıyor. 

Olumsuz yönü ise, bir emir defterinin (alım ve satım emirlerinin bir listesi) tutulması ve muadilleriyle doğrudan eşleştirilmesinin, daha basit AMM tipi sistemlerden daha uzun hesaplama süreci (ve dolayısıyla daha yüksek ücretler) gerektirebilmesi. 

Burada AMM'lere karşı emir defterleri tartışmasına girmeyeceğiz, zira emir defterinin de dezavantajları var.

Buradaki en önemli çıkarım, dYdX gibi sipariş defteri DEX'lerinin özellikle Ethereum gibi ağların düşük hızlarına ve yüksek gas ücretlerine uyumlu olmaması. dYdX'i Ethereum'un katman 1 ana ağından Ethereum katman 2 StarkWare'e iten asıl etmenler işte bu hassasiyetler.

Katman 2'nin ötesinde

StarkWare gibi Ethereum katman 2'lerin dYdX gibi platformların imdadına yetişmesi bekleniyordu.

Genel olarak katman 2'ler, Ethereum gibi blok zincirlerin kapasitesini, işlemleri ayrı bir blok zincirde gerçekleştirerek artırıyor. Bu bağımsız zincirler işlemleri yürütüyor, paketliyor ve resmi olarak hesap defterinde kaydedildikleri katman 1 zincirlerine geri gönderiyor.

DYdX, 2020'deki bir blog paylaşımında başlangıçta bu platforma neden taşındığını açıklamıştı: “Ethereum saniyede yaklaşık 15 işlem (TPS) gerçekleştirebiliyor. Bu DeFi, NFT ve daha fazlasının süper hızlı büyümesini desteklemek için yeterli değil. Ethereum 2.0 teorik olarak ağ hızlarını 100 bin TPS'ye yükseltirken, temel katman ölçeklendirmesi için hala biraz süre lazım. Bu esnada, "Rollup"lar biçimindeki Katman 2 ölçeklendirme çözümleri, işlemi boşaltıp ağ yükünü artırmaksızın üretilen işin artmasına ve gas maliyetlerinin düşmesine vesile olarak Ethereum'un temel katmanını rahatlatıyor. StarkWare'in dYdX entegrasyonu, veri bütünlüğü sağlayan STARK kanıtlarını, tamamen gözetim dışı bir protokol sağlamak için zincir içi (on-chain) veri kullanılabilirliği ile birleştiriyor”

İşlemleri katman 1 zincirine geri gönderdiklerinde, katman 2'ler işlemlerin "doğru" olduğunu, diğer bir ifadeyle sahte veya kurcalanmış olmadıklarını kanıtlamak için süslü bir matematik ve diğer stratejileri kullanma eğiliminde oluyorlar. DYdX'in katman 2 tercih çözümü – StarkWare – ücretleri önemli ölçüde düşürmek ve hız artırmak için "STARK kanıtları" adı verilen bir teknolojiden yararlanıyor. 

Ancak katman 2 çözümlerin de zayıf yönleri var.

Katman 2'lerin sık sık sözü edilen eksikliklerinden biri, katman 1 ağına aktarılan tüm etkinlikleri koordine etmek için tek bir node operatörüne – veya sıralayıcıya – dayanmaları.

Cosmos tabanlı Osmosis borsası kurucularından Sunny Aggarwal, CoinDesk'e "İster Arbitrum ister Optimism ister StarkWare olsun, şu anda neredeyse tüm rollup platformları tek bir operatör." şeklinde açıklama yaptı. Başka bir deyişle, nihai olarak katman 2 zincirinden ana ağa aktarılan işlemlerin paketlenmesi işleminden bir şirket veya bilgisayar sorumlu, dağıtılmış bir node operatörleri ağı değil.

Aggarwal'a göre, "Rollup sistemleri size güvenlik sağlar – örneğin, kodun doğru şekilde uygulandığına güvenebilirsiniz – ancak zindelik, sıkı denetim ve "front running" (kötü niyetli sıralayacının kazançlı işlemlere bir adım önde başlaması) direnci sağlamaz."

Aggarwal'ın asıl iddiası, katman 2'lerin – Ethereum'un ana ağına kıyasla inkar edilemez hız ve maliyet avantajına sahip olmalarına rağmen– sıralayıcılara güvenmeleri neticesinde tek bir arıza noktasından zarar görme eğilimlerinin bulunması.

Eğer, örneğin StarkWare belirli işlemleri Ethereum'un ana ağına iletmeden önce sansürlemeye karar verse, bunu yapabilir. Bir katman 2 sıralayıcısı ayrıca çevrimdışı olabilir ve (kötü niyetli ise) daha iyi fırsatları seçip kapmak amacıyla alım/satım işlemlerine ön izleme yaparak kendisi için avantaj elde edebilir. 

Bu teorik endişeler herkes için pek tahmin edilebilir görünmese de, Aggarwal, Osmosis ile birkilte tezlerinin her daim "nihai olarak, uygulamaların faaliyetlerine kendi zincirlerinde devam etmek isteyecek kadar büyüyeceği yönünde olmuştur" diyor.

Güvenlik egemenliğe karşı

DYdX hareketi, kriptonun geleceği için farklı vizyonlar benimseyen Cosmos ve Ethereum ekosistemleri arasındaki farkı vurguluyor. 

Ethereum kendini bir tür küresel bilgisayar olarak konumlandırıyor. Herkes bu bilgisayarda çalışan programlar oluşturabiliyor ve tüm sistemin güvenliği bu uygulamaların her biriyle bağlantılı.

Cosmos'un geleceğe dönük vizyonu, uygulama zincirleri isimli konseptlerden biri: Belirli kullanım senaryoları için özel olarak oluşturulmuş blok zincirler. Cosmos, birçok uygulamanın üzerine inşa edildiği özel bir blok zincirinden ziyade, varlıkları ileri geri kolayca hareket ettirebilen ve takas edebilen farklı blok zincirler ailesi.

Cosmos gibi bir sistemin en önemli avantajı ise kişiselleştirilebilirlik. Kendi Cosmos zincirinizi programlayarak, belirli bir kullanım senaryosuna özgü parametreleri belirleyebiliyorsunuz.

DYdX'in bu kişiselleştirilebilirlikten yararlanma planlarından biri, daha çok merkezi bir borsanın işleyişine benzer şekilde işlem boyutuna göre platform ücretleri ölçeği oluşturmak. Günümüzde, işlem maliyetleri ağ trafiğine ve hesaplama karmaşıklığına dayanıyor– para miktarına bağlı olarak artmıyor veya azalmıyor. DYdX ayrıca, yeni sisteminde blokların piyasaya nasıl sürüleceğini de kişiselleştirmeyi planlıyor. DYdX, yeni bir zincire geçerek temel teknolojisinin büyüyen emir defteri değişim modelini yönetmede daha iyi optimize edileceğini söylüyor.

Cosmos tarafından önerilen uygulama zinciri modelinin en önemli dezavantajı ise güvenlik olacak gibi. Ethereum'da binlerce bilgisayar, zincire bloklar eklemek ve işlemleri onaylamak için mücadele ediyor. Bu aşırı derecede merkeziyetsiz güvenlik modeli Ethereum'un temel satış özelliklerinden biri.

Öte yandan, Cosmos zincirlerinin çoğunda, her şeyi güvende tutan düzinelerce – binlerce değil - node var. Cosmos zincirleri hareketli yönetişim topluluklarına sahip olma eğiliminde, ancak sorunlar zaman zaman zincir yükseltmeden ve güvenlikten sorumlu Cosmos onaylayıcılarının da gözünden kaçabiliyor.

DYdX Cosmos'a taşınarak, güvenlik temelli mutlakiyetçi garantilerden ziyade, egemenliğin her şeyden daha değerli olduğu bir dünya doğru yolunu çiziyor.

Cosmos temelli Sei Network'ün kurucusu Dan Edlebeck, CoinDesk'e yaptığı açıklamada Cosmos'ta “Zinciriniz üzerinde daha fazla kontrol sahibi olduğunuzu garanti edebilirsiniz” diyor.

Merkezi güvenlik araçları, merkeziyetsizlik yanlısı maksimalistlerin gözünde büyük bir saygısızlık gibi görünse de, Edlebeck bunu hatadan ziyade bir nitelik olarak tanımlıyor. Açıklamasına göre, "Onaylayıcı düzeyinde kişiselleştirmeler yapabiliyor. İster coğrafi konumları olsun ister onaylayıcınızı çalıştırabilmeleri için ihtiyaç duydukları teknik özellikler olsun, zincirinizi kendi ihtiyaçlarınıza göre kişiselleştirebiliyorsunuz." Edlebeck'e göre, bu güvenlik kişiselleştirme işlemleri, zincirlerin merkeziyetsiz güvenlikten hiçbir şekilde ödün vermeden daha verimli şekilde çalışmasını sağlıyor. 

Kripto (ve kripto güvenliğinin) geleceği için başka vizyonlar da mevcut: Polkadot, güvenliği farklıblok zincirleri arasında paylaştırmak için benzersiz, birden çok zincirden oluşan bir “hub-and-spoke” (topla ve dağıt) modeline sahip. Solana ise, güvenlik için daha merkezi bir yaklaşım benimsiyor, ancak uygulama geliştiricileri ve kullanıcıları için daha modern bir deneyim sunduğu iddiasında.

Her vizyonun kendi maksimalistleri olsa da en azından öngörülebilir gelecekte birlikte var olmaları gerekecek gibi görünüyor. Ancak, kriptonun belirsiz geleceği şekillenmeye devam ederken, Ethereum'dan ayrılan (ve ona katılan) daha fazla proje görmek sürpriz olmayacak.

Nabız Kontrolü

Aşağıda, Ethereum Beacon Chain'in geçen haftaki ağ faaliyetine ilişkin kısa bir özet sunulmaktadır. Bu bölümde yer alan ölçevler hakkında daha fazla bilgi için, Eth 2.0 ölçevlerine ilişkin (101) açıklamamıza göz atabilirsiniz.

Doğrulanmış Gelişmeler

Goldman Sachs, Celsius'u satın almak için yatırımcılardan 2 milyar dolar arıyor.

NEDEN ÖNEMLİ: Yatırım bankacılığı devi, müşterilerine 8 milyar dolar kredi sağlayan ve bu yılın Mayıs ayı itibarıyla yönetiminde 12 milyar dolarlık varlık bulunan kripto kreditörü Celsius'un sorunlu varlıklarını satın almaya hazırlanıyor. Teklif, Goldman Sachs'ın önde gelen yatırımcı grubunun, Celsius iflas başvurusunda bulunursa, varlıklarını muhtemel yüksek indirim oranlarıyla satın almasına olanak sağlayacak. Daha fazlası için okumaya devam edin.

Gucci, NFT piyasası SuperRare ile yeni bir ortaklık kurarak ilk merkeziyetsiz özerk kuruluşunu (DAO) satın alıyor.

NEDEN ÖNEMLİ: İtalya'nın üst düzey lüks markası Gucci, Web3'e nasıl girdiğini açıklayarak SuperRareDAO'ya katılmak için 25 bin dolar değerinde RARE token satın aldı. Bu satın almanın ardından Gucci, 29 sanatçının NFT sanat eserlerinden oluşan bir seçkinin yer alacağı “Vault Art Space" isimli bir sergi açıyor. Daha fazlası için okumaya devam edin.

Uniswap Labs, New York Borsası (NYSE) eski Başkanı Stacey Cunningham'ı danışman olarak işe aldı.

NEDEN ÖNEMLİ: NYSE'nin ilk kadın başkanı Stacey Cunningham, "merkeziyetsiz borsaların potansiyeline ve Uniswap'ın daha adil piyasa taahhütüne inandığından dolayı" merkeziyetsiz borsa Uniswap'ın bağlı olduğu Uniswap Labs'a katıldı. Uniswap'ın bu transferi, kripto şirketlerine geçiş yapan tanınmış finans yöneticilerinin bir başka örneği. Daha fazlası için okumaya devam edin.

Bank of America, mevcut kripto kışına ilişkin endişelerin yatırımcının ilgisini durdurmadığını söylüyor.

NEDEN ÖNEMLİ: Ana akım dijital varlıkların benimsenmesi konusunda iyimserliğini koruyan banka, 28 Haziran'da yayımladığı bir raporda, "Müşteri katılımının büyümeye ve düşen token fiyatlarına ve ekosistemin sonunun geldiğini öne süren başlıklara rağmen blok zinciri teknolojisinin hızlı gelişimi ve ezber bozan doğasına odaklanmaya devam ettiğini" söylüyor. Banka, blokchain teknolojisinin internetten sonra yazılımın en önemli gelişimi olduğu yönündeki görüşünü yineliyor. 

Axie Infinity'den Ronin Bridge yeniden devrede ve 625 milyon dolarlık zararın ardından üç ay geçtikten sonra kullanıma hazır.

NEDEN ÖNEMLİ: Bir iç denetim ve iki dış denetimin ardından, Ronin Bridge resmen açıldı. Kullanıcılar Ronin ağına kolayca para yatırabiliyor ve çekebiliyor. Geliştiricilere göre, tüm kullanıcı fonları tamamen, büyük ve şüpheli çekimleri durduracak bir acil durum planı da içeren yeni köprü tarafından 1:1 oranında destekleniyor. 28 Haziran'da geliştiriciler, "Ronin'in blokzincir oyunlarında ve müşteri uygulamalarında sektör standardının belirleyicisi olduğunu görmek için her zamankinden daha da kararlıyız" dedi.