Turan Sert

Yazarlarımızdan @turansert tarafından yazılan CoinDesk Global'de yayımlanan köşe yazısı...

Devcon 7 Neden İstanbul’da Olmalı?

Ethereum dünyasında bu hafta yaşanan merge olayından sonra sırada neler var?

Ethereum ‘The Merge’ ve Sonrası

Kripto dünyasının Tornado Cash olayına verdiği tepkiler neler oldu?

Tornado Cash Olayı DeFi’yi Nasıl Etkiler?

Turan Sert, geçtiğimiz günlerde ABD tarafından yasaklı listesine alınan Tornado Cash uygulamasını, uygulanan yaptırımları ve bu olayın kripto dünyasına etkilerini ele alıyor.

Tornado Cash Olayı ve Düşündürdükleri

Kripto dünyasında yaşanan son krizin devam eden halkalarına bakmak.

Finansın Domino Taşları 2 – Son Kriz Kimleri Nasıl Etkiledi?

Finansın Domino Taşları 1 – Son Krizde Neler Yaşandı?

Merkeziyetsiz finansa dair büyük resmi anlamak.

DeFi Geniş Kitlelere Nasıl Ulaşabilir?

Token, NFT Derken Şimdi de Karşınızda Soulbound Token (Devredilemez Token)

Turan Sert adlı köşe yazarının tüm yazıları burada! İncelemek için hemen tıklayın!

Turan Sert Tüm Yazıları

Berkay Aybey

Geçtiğimiz hafta, neredeyse her gün ayrı bir CBDC haberi gördüğümüz, merkez bankalarının gündemi meşgul ettiği bir dönem oldu. Bunun dışında, Merge sonrası Ethereum’un OFAC’a uyumluluğu, DAO’ların geleceği ve Do Kwon’un yakalanma süreci, gündemin diğer önemli maddeleriydi. Gelin, hepsini kısa kısa inceleyelim. <h1>Avrupa’nın CBDC Telaşı</h1>Avrupa Merkez Bankası Başkanı Chritine Lagarde, Fransa Merkez Bankası’nın düzenlediği bir etkinlikte yaptığı konuşmada, kripto paralara ilginin giderek büyüdüğünü ve halkın bu talebine karşılık vermek zorunda olduklarını belirtti. Bu yeni varlık sınıfının, 19. yüzyıldaki gibi merkez bankasının olmadığı ve bankaların kendi başlarına çalıştığı ‘free banking’ tarzı yeni bir dönem başlatmaması için CBDC konusunda ciddi çalışmalara ihtiyaç olduğu vurgulandı. Lagarde, son 1-2 yıldır CBDC konusunda acele edilmesi konusunda art arda açıklamalar yapıyor. AMB’nin asıl endişesinin, dolar teminatlı stabil coin’lerin piyasayı domine etmesi olarak gözüküyor. Avrupa’daki piyasanın da dolar dominasyonu altına girmesi halinde ekonomik bağımsızlığın kaybedilmesine kadar sürecek ciddi bir tehlikeden de geçtiğimiz aylarda bahsedilmişti. Kısacası, AMB Euro’nun gücünü dijital ekonomide koruyabilmesi ve AMB’nin mevcut statüsünü devam ettirebilmesi için CBDC çıkarılmasını elzem görüyor. Dolayısıyla kripto para regülasyonlarının yakın zamanda art arda gelmesi kaçınılmaz gözükürken, adaptasyonun da bir o kadar artması beklenebilir. Ayrıca, Fransa Merkez Bankası, havale ve uluslararası ödemeleri iyileştireceği beklentisiyle CBDC testini özel kurumların kullanımıyla genişletecek. Başarılı sonuçlar alınmasının ardından Çin’in yaptığı gibi halkın kullanımı için de ayrı bir test süreci gerçekleştirilebilir. Bir önceki <a href="https://www.coindeskturkiye.com/yazarlar/berkay-aybey/haftaya-bakis-madenciler-zincirleme-iflas-surecine-girer-mi-2100" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Haftaya Bakış’ta</a>, AMB’nin CBDC altyapısının ayrı ayrı alanlarda sağlanması için 5 farklı kuruluşla anlaştığından bahsetmiştik. Bu şirketlerden birisi olan Amazon, Avrupa Parlamentosu’nda rahatsızlık yarattı. Parlamenterlerden bazıları, Amazon’un halihazırda data toplama, saklama ve vergi konularında suçlu bulunduğunu, yüksek cezalara çarptırıldığını belirterek, merkez bankasının Amazon’a nasıl güveneceğini sorguladı. AMB’nin yönetim kurulundaki Panetta, AMB’nin ikinci aşamada Amazon’la devam etme zorunluluğu olmadığını ve Amazon’a herhangi bir ödeme yapılmayacağını belirterek ortamı yumuşattı.&nbsp; Parlamenterlerin serzenişleri, Facebook’un stabil coin ve cüzdan çıkartma kararı almasının ardından ABD’li senatörlerin endişeye kapılmasına benziyor. Teknoloji şirketlerinin aşırı büyümesi ve data üzerindeki kontrol güçleri, devletlerin dijital ekonomi konusunda endişelenmesine yol açabiliyor. Uluslararası bankacılık standartlarını düzenleyen Basel merkezli BIS, Norveç, İsveç ve İsrail Merkez Bankaları ile ortaklaşa CBDC testine başladıklarını duyurdular. <a href="https://www.rba.gov.au/payments-and-infrastructure/central-bank-digital-currency/pdf/australian-cbdc-pilot-for-digital-finance-innovation-white-paper.pdf" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Son olarak Avustralya Merkez Bankası, CBDC için bir yol haritası belirleyerek ‘white paper’ yayınladı</a>. Banka, Kasım ayında CBDC’nin olası kullanım alanlarıyla ilgili projeleri kabul edecek. Kazanan projeler Aralık ayında açıklanacak ve Ocak-Nisan aylarında bu projelerin pratikte hayata geçmesi için altyapı oluşturulacak. Nisan sonunda, test süreci sonlandırılacak ve elde edilen veriler rapor halinde 2023 ortasında halka açık şekilde yayınlanacak.&nbsp; <h1>Moskova Borsası</h1>Rusya, uluslararası ödemelerde kripto para kullanabileceği açıklamasının ardından tam gaz ilerlemeye devam ediyor. Ülkenin en büyük borsası Moskova Borsası, dijital varlık mevduatları için fiş çıkartmaya başladı. Mevduat karşılığı alınan fişler, menkul kıymet statüsünde borsada işlem görebilecek.&nbsp; Moskova Borsası, ayrıca kripto para borsası statüsü almak için gerekli lisans başvurularını Rus Merkez Bankası’na yaptı. Onay sürecinin ardından borsada kripto paralar işleme açılabilecek. <h1>California’dan 180 Derece Dönüş</h1>3.2 Trilyon dolar büyüklüğüyle ABD’nin en zengin eyaleti California, kripto para şirketlerine özel lisans çıkarılması ve kapsamlı bir regülasyon içeren bir yasa taslağının kabul edilmesi beklentisiyle, ülkenin kripto para merkezlerinden biri olma iddiasını taşıyordu. Ancak Vali’nin yasayı veto etmesi nedeniyle bu beklentiler suya düştü. Yasa kabul edilmediği gibi, eyalet regülatörü DFPI, Nexo başta olmak üzere 11 ayrı şirketin regülasyonları ihlal ettiğine dair suçlamalar yönelterek, kripto para şirketleri üzerindeki denetimini arttırdı. Benzer suçlamalar, daha önce BlockFi, Voyager, Celsius gibi şirketlere de yapıldı. Bu şirketlerden iflas etmeyen tek şirket BlockFi, 100 milyon dolar ceza ödeyerek suçlamadan kurtulmuştu. Benzer bir cezayı Nexo’nun da ödemesi beklenebilir. Regülatörün Nexo üzerine gitmesinin bir sebebi de federal bir banka olan Summit National Bank’ın sahibi olan Hulett Bancorp’un bir kısmının Nexo’ya satılması olabilir. Bu yatırım sonrasında Nexo’nun kurucularından Kalin Metodiev, bankanın yönetim kuruluna girerken, Nexo kullanıcılarının doğrudan banka hesabı açma, teminatlı banka kredilerine erişme, banka kartına özel avantajlar ve bankanın saklama hizmetlerinden faydalanmasını sağlıyor. Bu tip bir birleşim, 3AC ve Celsius gibi şirketlerin verdiği zararın üzerinden henüz kısa bir süre geçtiği düşünüldüğünde, regülatörün ilgisini çekmiş olabilir. <h1>Açık Arttırmada Sona Gelindi</h1>Voyager’ın varlıklarının satılması için yapılan açık arttırmada Binance ve FTX isimlerinin kazanabileceği konuşuluyordu. Resmi açıklamaya göre 1.4 milyar dolar teklif yapan FTX kazanan isim oldu. Alınacak varlıkların değerinin şu anda 1.3 milyar dolar civarında olduğu söylenirken, kripto para cinsinden varlıkların değerinin artmasıyla FTX’in önemli bir kar etmesi mümkündür. FTX, bu anlaşmayla aynı zamanda Voyager müşterilerine kendi borsası üzerinden hizmet verecek. Bu sayede borsanın kullanıcı kitlesini de büyüttüğü görülüyor. Voyager’ın toparlanma süreci sağlıklı bir şekilde ilerlerken, toparlanma konusunda sorun yaşayan Celsius’un CEO’su Alex Mashinsky, istifa ettiğini açıkladı. Celsius, kurtarma planları hakkında mahkemeyi son zamanlarda pek ikna edemiyordu. Yeniden yapılanma sürecinin artık daha farklı yürümesi beklenebilir. Para çekimlerini durduran bir diğer şirket Coinflex, yeniden yapılanma için yeterli oy oranını sağladı. Onaylanan plana göre, şirketin %65’i alacaklılara dağıtılacak, Seri A yatırımcıları bir kısım hissesini kaybederken, Seri B yatırımcıları hisselerini koruyacak. %15’lik bir kısım ise şirket çalışanlarına dağıtılmak için saklanacak.&nbsp; Coinflex, alacaklılara yapacağı ödemeyi, rvUSD, hisse senedi ve FLEX token üzerinden gerçekleştirecek.&nbsp; <h1>Bilgi Kirliliği</h1>Güney Kore otoritelerinin başvurusu sonrasında Interpol tarafından Do Kwon hakkında kırmızı bülten çıkarıldı. Buna rağmen, Do Kwon attığı tweetlerle halen daha yürüyüş yaptığını, alışverişe gittiğini, saklanma çabası içerisinde olmadığını, yetkililerle işbirliği yapma niyetinde olduğunu, ancak güvenlik endişeleri nedeniyle yerini açıklayamayacağını belirtti.&nbsp; Dolayısıyla kırmızı bültenin tam olarak uygulanıp uygulanmadığı veya Do Kwon’un ne kadar dürüst bir tweet attığı tartışma konusu. Ancak bilgi kirliliği burada son bulmuyor. Güney Kore yetkilileri, OkeX ve Kucoin borsalarıyla iletişime geçerek, LFG’ye ait olduğu düşünülen ve toplamda 3313 BTC bulunduran hesapların dondurulmasını talep etti. Kucoin hesapları dondururken, OkeX yetkililerle görüşme halinde olduğunu açıkladı.&nbsp; İddiaya göre, Do Kwon hakkında tutuklama kararı çıkmasının hemen ertesi günü, LFG’nin cüzdanlarından bu borsalara BTC transferi yapıldı. Transferin Do Kwon tarafından veya Do Kwon’a verilmek üzere yapıldığı tahmin ediliyor. Ancak Kwon, bir seneden fazla bir süredir iki borsayı da kullanmadığını ve herhangi bir para transferi gerçekleştirmediğini açıklayarak iddiaları yalanladı. Ek olarak LFG de tweet atarak, BTC’lerin tutulduğu cüzdan adresini paylaştı ve cüzdandan herhangi bir transfer yapılmadığını belirtti. Ancak bu tweete cevap yazan Cryptoquant, bu adresin halka açık cüzdanı gösterdiğini belirterek ayrıca özel bir cüzdanın olduğunu ima etti. Dolayısıyla şu anda kimin ne derece doğru söylediğinin bilinmediği muallak bir durum söz konusu. <div class="fr-embedly " data-original-embed="<a href='https://twitter.com/cryptoquant_com/status/1575028433704218624' data-card-branding='0' class='embedly-card'></a>" style="height: 694px;"><a href="https://twitter.com/cryptoquant_com/status/1575028433704218624" data-card-branding="0" class="embedly-card"></a></div> <h1>Binance Cebinden Karşıladı</h1>Lunc token sahiplerini sevindirecek bir gelişme, geçtiğimiz hafta Binance’den geldi. Her bir on-chain Lunc transferinin %1.2’sinin yakılmasının onaylanmasının ardından, Lunc arzının azaltılması için önemli bir adım atılmıştı. Binance, borsadaki tüm Lunc paritelerinden elde edilecek komisyon tutarlarının Lunc tokene çevrildikten sonra yakım adresine gönderileceğini, yani token arzının azalmasına katkı yapacağını duyurdu. Komisyon oranının harcanacak olması, Binance’nin doğrudan kendi cebinden topluluğa destek vermesi anlamına geliyor ki bu da Twitter’da olumlu bir tepki gördü. <h1>Compute North Dava Edildi</h1>İflasını açıklayan madencilik şirketi Compute North, Çinli oyun devi The9 şirketine bağlı NBTC Limited tarafından dava edildi. Compute North, sadece kendi madencilik operasyonlarını yürütmüyor, aynı zamanda madencilik yapmak isteyen şirketlere yer ve teknik destek sağlıyordu. NBTC Limited, cihazları Compute North’a teslim ederek, yer ve teknik destek konusunda servis almak için bir anlaşma sağlandığını, anlaşma kapsamında Compute North’a 1.4 milyon dolar verildiğini belirtti. Ancak para transferi sonrasında Compute North’un anlaşmayı tekrar görüşmek istediği, daha sonrasında anlaşma sağlanamadığı ve NBTC Limited’in ödemeyi geri istemesine karşın alamadığı belirtiliyor. Buna benzer suçlama ve iddiaların benzerlerini özellikle 3AC iflas sürecinde de görmüştük.&nbsp; <h1>Yeni Bir Merkeziyetsizlik Çatışması</h1>Kripto para lobilerinin güçlenmesiyle birlikte, sektörün uzun süredir bir türlü uzlaşamadığı SEC yerine CFTC’nin regülatör olarak güçlenmesiyle ilgili çabalar giderek hız kazandı. Senatörler bu amaçla çeşitli çalışmalar yürütseler de CFTC’nin Ooki DAO ile ilgili suç duyurusunda bulunması, işleri oldukça karmaşık bir duruma soktu. CFTC, Ooki DAO’yu kayıtsız bir borsa işletmekle suçladı ancak burada asıl önemli olan nokta suçlama şekli oldu. Çünkü suçlamaya tüm DAO katılımcıları dahil edildi. Dolayısıyla anonim olup olmadığı fark etmeksizin oy veren tüm katılımcıların nasıl yargılanacağı, nasıl cezalandırılacağı soru işaretlerine neden oldu. Süreç dava aşamasına geçerse, DAO’ların oy mekanizmalarında anonimliğin yasaklanması veya DAO’ların ABD’den üye kabul etmemesi gibi bir sonuçla karşılaşabiliriz. Bir diğer önemli merkeziyetsizlik çatışması da Ethereum’dan geldi. Yapılan bir araştırmaya göre, Merge sonrasında ağa eklenen blokların %23’ünü ekleyen Flashbots servisinin Tornado Cash üzerinden gelen işlemleri onaylamadığı tespit edildi.&nbsp; <img src="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/6337ef48c76ff-1664610120.jpg" style="width: 893px;" class="fr-fic fr-dib" data-uploadid="2965" data-responsetext="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/6337ef48c76ff-1664610120.jpg" data-location="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/6337ef48c76ff-1664610120.jpg" data-url="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/6337ef48c76ff-1664610120.jpg"> OFAC’ın yaptırımının ardından Ethereum node’larının nasıl tepki vereceği merak ediliyordu. Flashbots ile ilgili bu araştırma, endişelerin haklı olabileceğini, OFAC’ın talep etmesi halinde ABD’li node sahiplerinin belirli işlemleri onaylamayabileceği ve ağın merkeziyetsizliğine gölge düşürebileceği görülüyor. Böylelikle, Ethereum’un bu konuda nasıl bir etik kuralına bağlı kalacağı son derece kritik bir konu haline gelmiş oldu. Geçtiğimiz hafta, CBDC ve Binance ile ilgili haberleri bir kenara bıraktığımızda oldukça depresif haberlerle dolu bir hafta oldu. Haftaya çok daha pozitif haberlerle görüşmek dileğiyle.

AMB, Avrupa’daki piyasanın da dolar teminatlı stabil coin’lerin dominasyonu altına girmesi halinde ekonomik bağımsızlığın kaybedilmesinden endişe duydukları için CBDC çıkarılmasına oldukça önem veriyor.

Haftaya Bakış: Avrupa'nın CBDC Telaşı

Serdar Turan

Ekonomi biliminin temelinde bazı genel kabuller vardır ve aktivitelerin rasyoneli bu kabuller çerçevesinde oluşturulur. Bunların belki de en önemlisi <a href="https://www.populerekonomi.com/haber/8306235/homo-economicus-nedir-homo-economicus-ne-demek-ekonomik-insan-modeli-nedir" target="_blank">Homo Economicus</a> yani insanın rasyonel karar verdiği ve genel anlamda kendi çıkarları çerçevesinde mantıklı hareket ettiği genel kabulüdür. Her ne kadar bu yaklaşım son derece mantıklı görülse de tarih boyunca sayısız örnekle görüldüğü üzere insanoğlu denen varlık çoğu zaman rasyonalite bir yana akla hayale gelmeyen mantıksızlıklar içerisinde hareket edebilir. Kripto dünyasında göz göre göre tuzak projelere giren, ne idüğü belirsiz borsalara binlerce, on binlerce lira kaptıran insanların da aslında hareketlerinin özünde bu vardır. Bizler, yani bu dünyanın gazetecileri, içerik üreticileri, uzmanları, danışmanları ve diğer profesyonelleri de bu rasyonellikten uzak yaklaşımlara neden biçmek zorunda hissederiz kendimizi. Bir keresinde bir hocam “İktisat olan garip olaylara mantıklı açıklama bulma bilimidir” demişti, haksız da değil. Özellikle ekonomistler, trader’lar ve danışmanlar gerçekleşen olaylara bir açıklama bulmak zorunda hissederler kendilerini zira hayatlarını idame ettirmek için paydaşlarına bilgi, öngörü ve tavsiye sunmaları esastır. Bunun son örneği Borsa İstanbul’da yaşanan ralli ve sonrası çöküş olayında görüldü. Bankacılık hisselerinin tavan-tavan gittiği ilk günlerde en cevval analist bile bir açıklama getiremeden “kem küm” cümlelerle bu son derece anlamsız hareketi yorumlamaya çalıştı. Birkaç cılız ses “Yapmayın, etmeyin” dese de her saniyede yeni bir tavanın olduğu ortamda sesleri hemen kesildi. Size bir şey hatırlattı mı? Hani boğa piyasasının yükseliş günlerinde bugün sıfırı tüketen <a href="https://www.coindeskturkiye.com/yazarlar/michael-j-casey/fud-mi-gercekler-mi-terra-ve-celsius-olaylari-soru-sormanin-onemini-gosteriyor-699" target="_blank">bazı projelere eleştiri getirenlere “FUD’cııııı” diyenleri ne çabuk unuttuk</a>? Neyse ne diyorduk: Acı olan şu ki düpedüz anlamsız bir olaya daha sonra anlam biçmek çabası da komik. Yok Rusya’dan gelen yüz milyar dolar varmış, yok yabancıların ilgisi patlatmış. Geçiniz anam babam geçiniz bunları bir kalemde. Olana mantıklı bir açıklama bulmaya gerek yok. Zira aslında açıklama çok basit: İnsan mantıklı değil. Bunun üzerine koskoca bir psikoloji bilimi ve daha da özelinde davranış ekonomisi alanı kurgulanmış durumda. Kripto dünyasında da sıkça kullandığımı FOMO (kaçırma korkusu), sürü psikolojisi gibi kavramlar aslında insanın belirli şartlar, bağlam ve dinamikler oluştuğunda son derece mantık dışı hareket edebileceğini gösteriyor. Burada kilit kavram “yanlılıklar” yani İngilizcesiyle “bias.” İnsanoğlu’nun tespit edilmiş <a href="https://gustdebacker.com/cognitive-biases/" target="_blank">yüzden fazla yanlılığı yani kabul gören kaideler dışına çıkmasına neden olan önyargıları, alışkanlıkları, höristik yaklaşımları söz konusu</a>. Bunlar da karar alma süreçlerinde her şeyden, herkesten çok daha etkili. <img src="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/63314623571df-1664173603.webp" style="width: 755px;" class="fr-fic fr-dib" data-uploadid="2857" data-responsetext="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/63314623571df-1664173603.webp" data-location="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/63314623571df-1664173603.webp" data-url="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/63314623571df-1664173603.webp"> Mesela aşırı özgüven yanlılığı.&nbsp;Birçok kişi olaylara ve gelişmelere karşı kendi muhakemesinin çok iyi olduğuna ve karşı görüştekilerin olayları yeterince anlayamadığına inanır. Bu da özgüven paylamasına neden olur. Örneğin Terra/LUNA konusundaki uyarıları dinleyen birçok kişi “siz anlamazsınız algoritmik coin’lerden bakın şöyle böyle” diyerek sonunda intihar noktasına geldiler.&nbsp; Mesela tanımlama yanlılığı.&nbsp;Bu günlük hayatımızda da sıkça düştüğümüz bir tuzak. Olayları işimize ve özellikle de kolayımıza geldiği gibi tanımlamak ve çerçevelemek. Aslında şeker pek de zararlı değilmiş çünkü falan filan. Kripto dünyası kötüymüş çünkü dolandırıcılar burada fink atıyormuş. Falanca coin çok iyi bir destek bulmuş yakında filanca borsada listelenecekmiş! Mesela onaylama yanlılığı.&nbsp; Bu en sık görülen durum. Eldeki verilerden kendi inancımıza uygun olanı alıyoruz, olmayanları görmezden geliyoruz. Yüz tane bilgi var 99’u elimizdekinin shit coin olduğunu gösteriyor. Ama sırrı kendinden menkul bir fenomen kardeşimiz “alın patlayacak uçacak” dediği için tüm bilgileri kenara bırakıyoruz ve alıyoruz. Mesela grup etkisi. Bu konuda muazzam bir film tavsiye edelim <a href="https://www.imdb.com/title/tt0050083/" target="_blank">12 Öfkeli Adam</a>. (Henry Fonda'nın oynadığı 1957 versiyonunu izleyin.) Bir de deney anlatalım. Bir grup öğrenci bir odaya kapatılıyor. Biri hariç hepsi deney ekibinden. Yani numaradan oradalar. Bir gariban yani denek de aralarında. Ekrana dört tane çubuk yansıtılıyor ve hangisinin kısa olduğu soruluyor. Sırayla herkes seçtiği şıkkı söylüyor. İlk birkaç soruya herkes doğru cevabı veriyor. Bizim denek de öyle. Sonra bir soruda bariz B şıkkı en kısa çubuğu gösterirken herkes uzun olduğu çok net görülen A şıkkını söylemeye başlıyor. Bizim denek şaşırıyor, etrafa bakınıyor, ama herkes son derece emin biçimde A dediği için o da A deyiveriyor. Yani Dicord’da, Spaces’de 300 kişiden 250’si “siyah” derken “beyaz” demek pek de kolay olmuyor.&nbsp; Yanlılıkların sonu gelmiyor. Ve rasyonel karar kapasitemizi engelliyorlar. Peki bunlarla nasıl baş edeceğiz? Bu sorunun cevabı kendimizi bilerek. Kişisel ve bağlamsal farkındalıkla. İşe <a href="https://www.amazon.com/Robert-B.-Cialdini/e/B000AP9KKG">Robert Cialdini okumakla başlayın</a>. Ardından <a href="https://www.amazon.com/Books-Cass-Sunstein/s?rh=n%3A283155%2Cp_27%3ACass+Sunstein">Cass Sunstein kitaplarına</a> geçin. (Davranış ekonomisi ve hukuk alanının muazzam bir bilgesi olması kadar <a href="https://www.amazon.com/World-According-Star-Wars/dp/0062484230/ref=sr_1_1?crid=1OGE2PGQO4UCV&amp;keywords=sunstein+star+wars&amp;qid=1663913832&amp;s=books&amp;sprefix=susntein+star+wars%2Cstripbooks-intl-ship%2C176&amp;sr=1-1">Star Wars hayranlığı</a> da takdire şayandır.) “Bir şey gerçek olamayacak kadar iyiyse muhtemelen gerçek değildir” sözü boşu değil. Öncelikle önemli bir karar alırken bir durun ve “acaba şu anda bir yanlılık etkisinde olabilir miyim?” diyerek durumunuzu gözden geçirin. Eğer bir yanlılık hissediyorsanız bunun ne olabileceğin, etkisini nasıl kaldıracağınız düşünün. Gerekirse kararı erteleyin. Evet, saniyenin önemli olduğu rallilerde bunu yapmak kolay değil, biliyoruz. Ancak karar sizin, risk sizin. Eh risk iştahı da bu demek zaten öyle değil mi? &nbsp;

O shitcoin’i neden aldınız? Üzülmeyin insanın tabiatı böyle.

İnsan, Mantık ve Kripto Dünyası

Faiz artırımlarına rağmen henüz sadece artış hızı kesilen enflasyon, yatırımcıların güvenli limanlarda kalmaya devam etmesine ve kripto piyasasının da negatif görünümünü sürdürmesine yol açıyor. Bu gibi negatif dönemlerde sık sık gördüğümüz hack olayları, geçen haftanın gündeminde ilk sıradaydı. Bu yazımız, öncelikle hack olaylarıyla ilgili olumlu-olumsuz gelişmeleri, ardından da Dubai başta olmak üzere kripto para entegrasyonuyla ilgili atılan adımlarla, Binance-USDC rekabetindeki yeni gelişmeleri ve önemli regülasyon tekliflerinin bir özeti olacak. <h1>Zararın Neresinden Dönülse Kâr</h1>Piyasa yapıcı Wintermute şirketi, DeFi token’larının bulunduğu cüzdanların hacklendiğini ve 90 küsur çeşit token’ın çalınarak toplamda 160 milyon dolar civarında bir zararın oluştuğunu belirtti. Şirketin mali yapısının, zarara rağmen hala güçlü olduğu, merkezi borsa ve OTC hesaplarındaki bakiyelerin güvende olduğu bildirildi. Hacker’a parayı geri iade etmesi halinde %10 ödül verileceği açıklandı. <div class="fr-embedly " data-original-embed="<a href='https://twitter.com/EvgenyGaevoy/status/1572329658636537857' data-card-branding='0' class='embedly-card'></a>" style="height: 396px;"><a href="https://twitter.com/EvgenyGaevoy/status/1572329658636537857" data-card-branding="0" class="embedly-card"></a></div> Wintermute’nin hacklenme sebebi oldukça ilginç. Ancak bu kısma geçmeden önce bir ön bilgi vermek gerekiyor. Hacklenmeye sebep olan ‘vanity address’ adlı yöntem, kullanıcıların cüzdan adreslerinin belirli bir kısmını istedikleri bir rakam veya harf ile oluşturabilmelerine olanak sağlıyor. Örneğin 0x8fberkay6e32.. gibi cüzdanınıza özel bir tanınırlık oluşturulabiliyor. Profanity üzerinden bu hizmeti alan Wintermute, cüzdan adreslerine 7 adet 0 koyarak, işlemlerin daha hızlı ve ucuz yapılabilmesini sağlıyordu. Bir piyasa yapıcı için böyle bir maliyet azalışının, oldukça kârlı bir yöntem olduğuna hiç şüphe yok. Ancak cüzdan adreslerinin tamamen random olmaması, bu adreslere ait özel anahtarların hacker tarafından deneme yoluyla elde edilebilmesini sağladı. 1inch, bu açığı tespit edip açıkladıktan sonra, hacker bu zamana kadar ele geçirdiği cüzdanları boşaltarak bakiyeleri hesabına geçirdi. Yani açık ortaya çıkmasaydı, hacker çok daha fazla cüzdanı ele geçirebilirdi. Dolayısıyla yine de ucuz atlatıldığı söylenebilir. <h1>Geç Gelen Adalet: Babylon Finance</h1>TribeDAO, uzun tartışmalar ve arka arkaya yapılan oylamalar sonucunda, 80 milyon dolar değerindeki hack olayının mağdurlarının zararını karşılamayı kabul etti. Platform, bu zarar için 12.68 milyon FEI ve 26.61 milyon DAI ayırdı. Bir ara faaliyetini sonlandırmayı bile düşünen platformun bu kararı alması, sevindirici olsa da Babylon Finance için işler bu süreçte pek de iyi gitmedi. Hack sırasında 3.4 milyon dolar kaybeden Babylon’un platform üzerinde sahip olduğu havuz da işlevsiz hale geldi. Havuzun likiditesinin yetersizliği, platformun kendi tokeni BABL’ın da teminat olarak kullanılma özelliğini devre dışı bırakmış oldu.&nbsp; Platformda kilitli miktar, hack sonrasında 30 milyon dolar seviyesinden 4 milyon dolar seviyesine, BABL token de 20 dolardan 6 dolar seviyesine düştü. Sonuç olarak platform işlevini yitirerek yönetilmesi zor bir pozisyona düşmüş oldu. TribaDAO, Babylon Finance faaliyetlerini durdurduğunu açıklamadan önce zararı karşılama kararı almıştı. Ancak sonrasında bu karar iptal edildi ve Babylon faaliyetini sonlandırmak zorunda kaldı. TribeDAO, yeniden ödeme kararı alsa da Babylon için pek sevindirici bir hamle olmadı. Son hack haberi ise Arbitrum’dan geliyor. Ancak diğerlerinin aksine Arbitrum, beyaz şapkalı bir hacker’a denk geldiği için son derece şanslı. Hacker, ağda bulduğu bir açığı platforma bildirerek 400 ETH değerinde ödülün sahibi oldu. Hackin yapılması durumunda Arbitrum’un 250 milyon dolar kadar bir para kaybedebileceği öngörülüyor. <h1>Kırmızı Bülten</h1>Do Kwon ve Terra yöneticileri için tutuklama kararı veren Güney Kore mahkemesi, Kwon’un yerini tespit edemedi. Kwon, herhangi bir yere kaçmadığını, işbirliği yapmaya istekli olduğunu ancak konumunu bildirmesi için herhangi bir gerekçe olmadığını belirten tweetler attı. Güney Kore Dışişleri Bakanlığı, Kwon’un pasaportunu iptal ederek Interpol’e kırmızı bülten için başvuruda bulundu. <div class="fr-embedly " data-original-embed="<a href='https://twitter.com/stablekwon/status/1571197156907679745' data-card-branding='0' class='embedly-card'></a>" style="height: 468px;"><a href="https://twitter.com/stablekwon/status/1571197156907679745" data-card-branding="0" class="embedly-card"></a></div> Likidite krizinin yaratıcısından, kriz sonrası gelişmelere geçelim.&nbsp; İflas sürecinde bulunan Voyager, şu anda şirketin varlıklarını satın almak isteyen adaylardan teklif alma sürecinde. Wall Street Journal’ın haberine göre, Binance ve FTX borsaları en yüksek teklif yapan adaylar arasında bulunuyor. Binance’in 50 milyon dolar teklif ettiği de haberin detayları arasında yer alıyor. Kazanan 29 Eylül tarihinde açıklanacak. <h1>Madenciler, Zincirleme İflas Sürecine Girer mi?</h1>ABD’deki en büyük madencilik şirketlerinden Compute North iflas başvurusunda bulundu. Madencilik şirketlerinin kar oranı BTC fiyat düştükçe azalırken, enflasyonun ve enerji fiyatlarının getirdiği maliyet artışı, şirketlerin daha büyük zarar görmesine neden oluyor. Madencilik şirketleri, sürekli yeni cihaz alımları yaparak operasyonel gücünü en üst seviyede tutmaya çalıştıkları için krediye ihtiyaç duyuyorlar. BTC fiyatı çok düşmediği sürece bu krediler ödenebiliyor. Ancak günümüzdeki gibi bir ekonomik durumda, Compute North bu dengeyi koruyamamış gözüküyor. BTC fiyatının bu seviyelerde veya daha aşağıda seyretmeye devam etmesi halinde, benzer problemlerin başka şirketlerde de yaşanma ihtimali oldukça yüksek.&nbsp; Ancak bu durumun BTC’nin güvenliğini etkilemesi son derece düşük bir ihtimaldir. Çünkü madencilik şirketlerinin faaliyetlerini durdurması, geri kalan madencilerin gelirlerini artırmasını sağlayacağı için onların mali durumunu iyileştirerek, olası bir zincirleme etkinin kısa sürmesine neden olur. <h1>UST’den Önce UST’den Sonra</h1>Regülatörlerin denetiminden uzak kalmak ve dokunulmaz bir stabil coin yaratma amacı taşıyan algoritmik stabil coin’ler, UST sayesinde tam ters bir etkiye yol açarak regülatörlerin çekincelerinin artmasına neden oldu.&nbsp; ABD Beyaz Saray Finansal Komitesi Başkanı’nın hazırladığı bir tasarı, algoritmik stabilcoin’lerin iki yıl boyunca yasaklanmasını, stabilcoin ihraç eden şirketlerin, aldıkları teminatları şirket varlıklarıyla birleştirmesinin engellenmesini ön görüyor. Teminatların böylelikle riske edilmesinin önüne geçilmesi planlanırken, algoritmik stabil coin’lerin nasıl engelleneceği soru işareti… Bu paralar zaten merkeziyetsiz olma amacı güttüğü için rezervlerinde USD tutmuyor ve bir kayıt sürecine girmiyorlar. Ancak OFAC’ın Tornado Cash’e yaptığı gibi bu tür paraların da yaptırım listesine benzer bir listeye alınma ihtimali söz konusu olabilir ki bu durumda bile engelleme ihtimali yüksek değil. Tasarı, aynı zamanda FED’in stabilcoin çıkartabilmek için resmi bir başvuru süreci oluşturmasını ve gereklilikleri belirlemesini içeriyor. Bu sayede bankaların veya banka dışı finansal şirketlerin FED onaylı stabilcoin’lerin çıkarması mümkün olabilecek. Tasarının en olumlu yanı bu kısım olabilir. Çünkü stabilcoin’ler halihazırda merkezi oldukları için sıkı bir regülasyon altına girmeleri piyasanın yararına olacaktır. Başkan Biden, geçtiğimiz aylarda farklı federal otoritelerden ve düzenleyicilerden kripto paralarla ilgili rapor hazırlamalarını istemişti. Bu raporların birleştirilmesi ve bir çalışma grubu oluşturulması için 23 Eylül tarihinde Finansal Stabilite Konseyi, Hazine Bakanı Janet Yellen başkanlığında toplanacak. Federal ajansların bu tür bir toplantıyı düzenli olarak yapmaya devam etmesi bekleniyor. Biden’in regülasyon konusunda oluşan fikir ayrılıklarının sona ererek tek bir politika veya görüş üzerinde durulmasına yönelik bir anlayışa sahip olduğu söylenebilir. Ulusal Ekonomik Konsey Direktörü Brian Deese ve Janet Yellen, yaptıkları açıklamada Hazinenin, Beyaz Saray'ın ve çeşitli federal kuruluşların Dijital Dolar projesi için ellerinden geleni yapmaya hazır olduklarını belirtti. FED Başkanı Powell’in bu zamana kadar CBDC konusunda pek aceleci olmadığı ve aciliyet vermediği biliniyor. Ancak Çin’in CBDC testlerini her geçen gün büyütmesi ve son günlerdeki Rusya ve İran’ın CBDC adımları durumu biraz daha ciddileştirmiş gözüküyor. Deese ve Yellen’in açıklamaları, Powell’a bir açık çek verildiği şeklinde ve FED’i bu konuda biraz baskılamaya yönelik bir hamle olarak yorumlanabilir. Avrupa BirliğiAB’nin kripto para düzenlemesi MiCA’nın son hali sızdırıldı. Buna göre, daha önce AB dışı para birimleriyle teminatlı olan stabilcoin’lerle (yani USDC, USDT gibi) getirilen üretim limiti, artık hangi para birimiyle teminatlı olduğu fark etmeksizin tüm stabil coin’lere getiriliyor. Bu limit, herhangi bir stabilcoin’in (özellikle USD’nin) AB pazarını domine etmemesi ve rekabetin sağlanması için kullanılıyordu. Ancak UST nedeniyle artık stabilcoin’lere genel olarak şüpheyle yaklaşıldığı, bu nedenle de hiçbir stabilcoin’in piyasayı domine etmemesi üzerine çalışma yürütüldüğü anlaşılıyor. EndonezyaLikidite krizindeki olayların tekrar yaşanmaması için Endonezya’da ciddi önlemlerin kısa sürede hayata geçmesi bekleniyor. Bu önlemler, kripto para şirketlerin yönetim kurullarının 3’te 2’sinin Endonezya vatandaşı olmasını gerektiriyor ki herhangi bir iflas durumunda yöneticilerin kaçma ihtimalinin azalması, kaçsa bile iadesinin mümkün olabilmesi amaçlanıyor. Ayrıca, şirketlerin üçüncü taraf bir custody servisinden hizmet almaları zorunlu hale gelecek. Böylelikle Celsius örneğindeki gibi müşterilerin bakiyelerinin yatırım amaçlı kullanılmasının önüne geçilmesi planlanıyor. <h1>Binance ve USDC Rekabeti</h1>Bir önceki sayıda, Binance’nin USDC, USDP, TUSD stabil coin’lerinin borsa üzerindeki kullanımını durdurduğunu, ancak para yatırma ve çekme işlemlerini sürdürdüğünü yazmıştım. Benzer bir hamle, Hindistan merkezli WazirX’den geldi. Ancak Binance’den farklı olarak, WazirX bu üç stabilcoin’i tamamen listeden çıkardı. Yani para yatırma ve çekme sürecini de durdurdu. Hem Binance’nin hem WazirX’in bu paritelerdeki likiditeyi BUSD’ye çevirdiği düşünüldüğünde, USDT ile uzun süredir beraber çalışan Binance ile USDC arasında bir rekabetin gün yüzüne çıktığı söylenebilir. Bu süreçte, USDC’de karşılık vermekten gecikmedi. Öncelikle ABD’li Robinhood platformu, ilk stabilcoin entegrasyonunu USDC ile yaptığını açıkladı, daha sonrasında dijital bir banka olan FV Bank, kullanıcıların USDC ile bankaya para yatırıp çekebileceğini, bu paraların kullanıcı hesabında USD olarak gözükeceğini açıkladı. En çok kullanıcıya ve hacme sahip bir borsanın USDC kullanımını durdurmasına karşılık, Centre’nin açıkça bir marketing kampanyasına başladığı söylenebilir. <h1>AMB’nin Fantastik Beşlisi</h1>Avrupa Merkez Bankası, Dijital Euro geliştirmek için ciddi çalışmalar yapacağıyla ilgili sinyalleri daha önce vermişti. Banka, Dijital Euro prototipi için Eylül-Aralık arasında yapılacak çalışmalarda görevlendirdiği özel şirketleri açıklayarak şu ana kadarki en büyük hamlesini yapmış oldu. Listeye göre, Amazon e-ticaret ödemeleri alanındaki geliştirmeleri, Caixa Bank mobil uygulama üzerinden kişiden kişiye para gönderimi, Wordline kişiden kişiye ödemelerin çevrimdışı yapılabilmesi, Avrupa Ödeme İnisiyatifi ve Nexi POS cihazı üzerinden yapılacak ödemeler üzerine çalışacak. Çin de bu sırada boş durmadı ve Dijital Yuan projesiyle ilgili testlerin, en kalabalık şehirlerden Guangdong başta olmak üzere Jiangsu, Hebei ve Sichuan bölgelerine yayacağını açıkladı. Şu ana kadar 140 milyon cüzdan açıldı ve 9 milyar dolar değerinde Dijital Yuan işlemi gerçekleştirildi. Aynı zamanda İran, resmi olarak CBDC üzerine pilot testlere başladığını duyurdu.&nbsp; <h1>Ortadoğu’nun Kripto Para Merkezi: Dubai</h1>Kripto para entegrasyonları sadece CBDC ile sınırlı değil. Geçtiğimiz hafta, Dubai prensi ve Emirates Group’un kurucusu ve yöneticisi Şeyh Saeed bin Ahmed Al Maktoum’un BTC üzerine faaliyet gösteren Seed Group şirketi ile Coin Corner arasında anlaşma imzalandı.&nbsp; <img src="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/632eb201ebb2e-1664004609.jpg" style="width: 882px;" class="fr-fic fr-dib" data-uploadid="2847" data-responsetext="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/632eb201ebb2e-1664004609.jpg" data-location="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/632eb201ebb2e-1664004609.jpg" data-url="https://cdn.coindeskturkiye.com/storage/uploads/0/0/0/632eb201ebb2e-1664004609.jpg"> Coin Corner’ın Bitcoin lightning sistemi üzerinden sunduğu hızlı ödeme yönteminin tüm Dubai’ye yayılması hedefleniyor. Seed Group CEO’sunun açıklamasında, sadece bireylerin değil birçok şirketin de ödemelerde BTC kullanmak istediği belirtildi. Ayrıca, Fidelity ve Nasdaq hakkındaki söylentiler, gerçekleşmesi halinde son derece pozitif etkiler yaratabilir. İddialara göre, Fidelity’nin 2018’den beri sadece varlıklı müşterilerine sunduğu BTC alım-satım hizmeti, Fidelity’nin tüm müşterilerine sunulacak. Bu durumda 34 milyon broker’ın bu hizmeti kullanması bekleniyor. Nasdaq ile ilgili iddia ise şirketin kurumsal müşteriler için kripto para saklama hizmeti sunmak istediği, bununla ilgili çalışmaların yapıldığı ve regülatör onayının beklendiğine yönelik bulunuyor.&nbsp; <h1>Sony, NFT İçin Isınma Turları Atıyor</h1>Sony, Playstation üzerinden kullanıcılarını ödüllendirmek için dijital varlıklara dayalı yeni bir mekanizma duyurdu.&nbsp; <div class="fr-embedly " data-original-embed="<a href='https://twitter.com/PlayStation/status/1569850919109287936?s=20&amp;t=EEbWlEO-IIznoc70YkfJyg' data-card-branding='0' class='embedly-card'></a>" style="height: 611px;"><a href="https://twitter.com/PlayStation/status/1569850919109287936?s=20&amp;t=EEbWlEO-IIznoc70YkfJyg" data-card-branding="0" class="embedly-card"></a></div> Bu varlıkların NFT olarak adlandırılmama sebebi ise on-chain yani blokzinciri üzerinde çalışmamalarıdır. Sony’nin böyle bir yöntem seçmesinin arkasındaki asıl nedenin ise Ubisoft’un uğradığı lince maruz kalmak istememesi olarak gösteriliyor. Ubisoft, NFT temelli oyunlar üzerine yaptığı paylaşım sonrasında oyunculardan büyük tepki görmüş, oyunların giderek oynanmaz hale geleceğine yönelik endişeler sonrasında paylaşım kaldırılmıştı. Bu nedenle Sony’nin NFT yerine dijital varlık kelimesi üzerinden bir sistem başlatmış olması hayli muhtemel. La Liga, Decentraland üzerindeki Vegas City bölgesinde bir spor ve eğlence merkezi kurmak için StadioPlus ile anlaşmaya vardı. Opensea, Arbitrum ağını platforma entegre etti. Kullanıcılar artık Arbitrum’daki NFT’lerini Opensea üzerinde görüntüleyip, alıp-satabilecek. Singapurlu bir çift hem gerçek hayatta hem de Sanbox üzerindeki avatarları üzerinden hibrit bir düğün yaparak evlendiler. Bu düğün, metaverse'de yapılan ilk düğün ünvanını kazandı. <div class="fr-embedly " data-original-embed="<a href='https://twitter.com/smoblerstudios/status/1571281397306003456' data-card-branding='0' class='embedly-card'></a>" style="height: 861px;"><a href="https://twitter.com/smoblerstudios/status/1571281397306003456" data-card-branding="0" class="embedly-card"></a></div> DC’nin The Brave and the Bold adlı çizgi romanı hem fiziki olarak hem de NFT formatında basıldı. Geçtiğimiz haftanın özetinin sonuna geldik. Gelecek hafta tekrar görüşmek üzere.

Madencilik şirketlerinin kar oranı BTC fiyat düştükçe azalıyor.

Turan Sert

Son Yazılar

Yazarlardan

BA
Berkay Aybey

ST
Serdar Turan

BA
Berkay Aybey

Turan Sert

Son Yazılar

Yazarlardan

BABerkay Aybey

BA
Berkay Aybey