Kripto Varlıkların Sermaye Piyasası Aracı Niteliği

Kripto varlıkların sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği önem arz etmektedir. Zira, kripto varlıkların sermaye piyasası olarak değerlendirildikleri durumda bu araçların ihracı, alım satımı gibi hususların 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SPKn”) ve ilgili mevzuatında yer alan kapsamlı düzenlemelere uygun bir şekilde yürütülmesi gerekecektir.   

SPKn md.3/1 (ş)’de sermaye piyasası araçlarının (i) menkul kıymetler ve (ii) türev araçlar ile (iii) yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere (iv) Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) tarafından sermaye piyasası aracı olduğu belirlenecek diğer araçları ifade edecek şekilde tanımlandığı görülmektedir. Ancak halihazırda kripto varlıklar SPK tarafından menkul kıymet, türev araç ve yatırım sözleşmesi dışında ayrı sermaye piyasası aracı olarak belirlenmediğinden kripto varlıkların sermaye piyasası aracı olup olmadığına ilişkin değerlendirilmelerde kripto varlıkların menkul kıymet, türev araç veya yatırım sözleşmesi niteliğini haiz olup olmadığının tespiti gereklidir. 

Öte yandan, kripto varlıklar ve bu varlıkların alım satımına aracılık eden kripto varlık platformlarına ilişkin olarak SPK’nın bir düzenleme getireceğinin kripto varlık sektörü paydaşları tarafından öngörüldüğü söylenilmelidir. Bu düzenleme ile hangi kripto varlıkların sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilebileceği hususunun da açıklığa kavuşturulması beklenmektedir. Ancak halihazırda böyle bir düzenleme veya kamu görüşüne açılmış bir değişiklik taslağı bulunmadığından ilgili düzenlemeler ve değişiklikler yapılana dek yürürlükteki mevzuat çerçevesinde değerlendirme yapılması gerekmektedir.

1) Kripto Varlıkların Menkul Kıymet Niteliği

 

a) Kripto Varlıkların Pay veya Pay Benzeri Menkul Kıymet Niteliği

Pay, VII-128.1 sayılı Pay Tebliği md. 4/1 (p)’de ortaklığın sermayesini temsil eden ve sahibine ortaklık hakkı veren menkul kıymeti ifade edecek şekilde tanımlanmıştır. 2018/42 sayılı SPK Bülteni’nde yapılan duyuruda ise kripto varlıkların tasarım açısından çok farklı türlere ayrılabilmekle beraber genellikle bir şirketteki payı, bir hizmete erişim hakkını, gerçek hayattaki bir varlığı, ürün veya hizmete ilişkin kullanım hakkını temsil ettiği belirtilmiştir. Görüldüğü üzere SPK kripto varlıkların bir şirketteki payı temsil edebileceği görüşündedir. Buradan hareketle bir kripto varlığın bir şirketteki payı temsil ettiği, sahibine ortaklık hakkı verdiği durumlarda bu kripto varlığın pay niteliğini haiz olduğunu değerlendirmek mümkün gözükmektedir.

Mezkûr tebliğ md.4/1 (r)’de pay benzeri menkul kıymetler (örn: adi intifa senetleri, katılma intifa senetleri); sermayede temsil edilmesi zorunlu olmayan, sabit bir getiri taahhüdü barındırmayan, pay sahipliği haklarından birini ya da bir kısmını veren ve bu nitelikte olduğu SPK tarafından belirlenen menkul kıymetleri ifade edecek şekilde tanımlanmıştır. Benzer şekilde bir kripto varlığın mezkûr madde hükmünde belirtilen nitelikleri haiz olması veya SPK tarafından gelecekte bu kapsamda olduğunun belirtilmesi halinde söz konusu kripto varlık pay benzeri menkul kıymet olarak nitelendirilebilecektir.

b) Kripto Varlıkların Menkul Kıymetleştirilmiş Varlık Niteliği

Menkul kıymetleştirilmiş varlık, ihraççı tüzel kişinin bir malvarlığını yahut gelecekte elde edeceği bir geliri karşılık göstererek ihraç ettiği sermaye piyasası araçları olarak tanımlanmaktadır. Tüm kripto varlıklar bu tanıma uymayacak olmakla birlikte, bu tanıma uygun bir kripto varlığın ihraç edilmesi halinde söz konusu varlığın menkul kıymetleştirilmiş varlık olarak nitelendirilmesi mümkün gözükmektedir.

c) Kripto Varlıkların Borçlanma Aracı Niteliği

VII-128.8 sayılı Borçlanma Araçları Tebliği md.3/1 (c)’de borçlanma araçları (örn; ihraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyerek ihraç ettikleri tahviller) sayılmış olup kripto varlıklar sayılan bu araçlardan biri değildir. Ayrıca mezkûr tebliğ md.3/1 (g)’den anlaşıldığı üzere borçlanma aracı ihraççısının tüzel kişi olması gerekmekte olup, kripto varlıkların ihraççıları yalnızca tüzel kişilerden oluşmamaktadır. Bu durumda kripto varlıkların Türk hukuku çerçevesinde borçlanma aracı olarak değerlendirilmeyeceği söylenebilecek olsa da borçlanma aracıyla benzer özelliklere sahip kripto varlığın borçlanma aracı niteliğini haiz olduğu kabul edilmesi uygun olacaktır.

2) Kripto Varlıkların Türev Araç Niteliği

SPKn md. 3/1 (u)’da türev araçlar (örn; menkul kıymetleri satın alma veya satma veya birbirleri ile değiştirme hakkı veren türev araçlar) belirtilmiş olup kripto varlıklar türev araçlar arasında belirtilmemiştir. Ayrıca, SPK 01 Aralık 2017 tarihinde aracı kurumlara gönderdiği genel mektupta müşterilere yönelik sanal para birimlerine dayalı spot veya türev işlemler yapılmaması gerektiğini belirtmiştir. Ancak bu açıklama kripto varlıkların türev araç olarak nitelendirilmesine değil kripto varlıkların türev işlemlerde dayanak varlık olarak kullanılmasına engel teşkil etmektedir.

3) Kripto Varlıkların Yatırım Sözleşmesi Niteliği

Sermaye piyasası mevzuatında yatırım sözleşmesine ilişkin detaylı düzenlemeler bulunmamaktadır. Ancak yurtdışı uygulamalarında Howey testi kullanılarak bir kripto varlığın yatırım sözleşmesi olup olmadığının tespit edildiği görülmektedir. Howey testinin 4 unsuru olup bu unsurlar şu şekildedir: (i) Bir miktar paranın yatırıma yöneltilmiş olması, (ii) ortak bir teşebbüsün mevcudiyeti, (iii) kazanç beklentisi ve (iv) projenin üçüncü kişilerin çabaları ile yürütülmesi. Ülkemizde de benzer bir yaklaşımın benimsenmesi halinde söz konusu şartları sağlayan kripto varlıkların yatırım sözleşmesi niteliğini haiz oldukları söylenebilecektir.

Sonuç

Kripto varlıkların sermaye piyasası aracı niteliğini haiz olup olmadığına ilişkin sermaye piyasası mevzuatında açık bir hüküm bulunmadığı gibi SPK tarafından bu varlıkların söz konusu niteliği haiz olabileceğine ilişkin bir karar da verilmiş değildir. Her ne kadar kripto varlıkların sermaye piyasası aracı niteliği taşıdığına ilişkin SPKn’de açık bir hüküm veya SPK tarafından bu doğrultuda alınmış bir ilke kararı olmasa da kripto varlık sektöründeki ürün çeşitliliği göze alınarak her bir varlık özelinde söz konusu varlığın menkul kıymet, türev araç veya yatırım sözleşmesi olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceğinin değerlendirilmesi ve bu şekilde söz konusu varlığın sermaye piyasası aracı niteliği taşıyıp taşımayacağının tespit edilmesi kanaatimizce daha doğru olacaktır.